Με τον όρο αρτηριακή πίεση εννοούμε την πίεση που εξασκεί το αίμα στα τοιχώματα των αρτηριών καθώς ρέει. Εάν για κάποιο λόγο η αυτή υπερβεί κάποια φυσιολογικά όρια τότε έχουμε τη γνωστή σε όλους μας υπέρταση. Σε ένα μικρό ποσοστό η υπέρταση μπορεί να συνδεθεί με συγκεκριμένο πρόβλημα υγείας (π.χ νεφροπάθεια) το οποίο και την προκαλεί και τότε αναφέρεται με τον όρο δευτερογενής υπέρταση.
Οι περισσότερες περιπτώσεις υπέρτασης αναφέρονται με τον όρο ιδιοπαθής υπέρταση στην οποία δεν διαπιστώνεται σαφής αιτία πρόκλησης υπέρτασης.
Η συχνότητα της υπέρτασης αυξάνει με την ηλικία και είναι πιο κοινή σε μαύρους σε σχέση με τους λευκούς. Τα ποσοστά θνησιμότητας από αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και στεφανιαία νόσο, δύο από τις σημαντικότερες επιπλοκές της υπέρτασης, μετά από μια σταδιακή μείωση κατά 50-60% τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, τείνουν να σταθεροποιηθούν, ενώ ο αριθμός των ασθενών με τελικού σταδίου νεφρική νόσο και καρδιακή ανεπάρκεια-δύο άλλες επιπλοκές στις οποίες η υπέρταση είναι σημαντικός αιτιολογικός παράγοντας-συνεχίζουν να αυξάνονται.
Η καρδιαγγειακή νοσηρότητα και θνησιμότητα αυξάνει με την αύξηση τόσο της συστολικής όσο και της διαστολικής αρτηριακής πίεσης, ωστόσο σε άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών, η συστολική πίεση και η πίεση παλμού αποτελούν καλύτερους δείκτες εκτίμησης του κίνδυνου εμφάνισης επιπλοκών από ότι η διαστολική πίεση.
Η ταξινόμηση της αρτηριακής πίεσης στους ενήλικες βασίζεται σε μετρήσεις της πίεσης σε τουλάχιστον 2 επισκέψεις στο ιατρείο, με τουλάχιστον 2 μετρήσεις σε κάθε επίσκεψη μετά από λίγα λεπτά ανάπαυσης σε καθιστή θέση.
Στις οδηγίες της 7ης έκθεσης της Αμερικανικής Εθνικής Επιτροπής για την πρόληψη της υπέρτασης (JNC-7, 2003), οι τιμές αρτηριακής πίεσης μεταξύ 120-139/80-89 mmHg χαρακτηρίζονται ως προϋπέρταση, επειδή συνδέονται με μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης υπέρτασης αλλά και μεγαλύτερο καρδιαγγειακό κίνδυνο συγκριτικά με χαμηλότερες τιμές πίεσης.
Η υιοθέτηση του όρου αυτού που αφορά σε μεγάλο μέρος του γενικού πληθυσμού, στοχεύει στην ευρύτερη εφαρμογή μη φαρμακευτικών μέσων για την καθυστέρηση της εμφάνισης της υπέρτασης και στη στενότερη παρακολούθηση για την έγκαιρη έναρξη θεραπείας.
Ταξινόμηση της αρτηριακής πίεσης σε ενήλικες ηλικίας 18 ετών και άνω σύμφωνα με την 7η έκθεση της Αμερικανικής Εθνικής Επιτροπής για την πρόληψη της υπέρτασης (JNC-7)
| Ταξινόμηση αρτηριακή πίεσης | Συστολική αρτηριακή πίεση (mmHg) | Διαστολική αρτηριακή πίεση (mmHg) |
| Φυσιολογική | <120 | <80 |
| Προϋπέρταση | 120-139 | 80-89 |
| 1ου σταδίου υπέρταση | 140-159 | 90-99 |
| 2ου σταδίου υπέρταση | ≥160 | ≥100 |
Ταξινόμηση της αρτηριακής πίεσης σε ενήλικες ηλικίας 18 ετών και άνω σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Υπέρτασης - Ευρωπαϊκή Εταιρεία Καρδιολογίας (2007)
| Κατηγορία | Συστολική αρτηριακή πίεση (mmHg) | Διαστολική αρτηριακή πίεση (mmHg) |
| Άριστη αρτηριακή πίεση | <120 | <80 |
| Φυσιολογική αρτηριακή πίεση | 120-129 | 80-84 |
| Οριακή αρτηριακή πίεση | 130-139 | 85-89 |
| Υπέρταση | ||
| Σταδίου 1 | 140-159 | 90-99 |
| Σταδίου 2 | 160 -179 | 100 -109 |
| Σταδίου 3 | ≥180 | ≥110 |
| Μεμονωμένη συστολική | ≥140 | <90 |
|
| Αναθεωρημένες Κατευθυντήριες Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Υπέρτασης 2009 |
Υπέρταση και καρδιαγγειακός κίνδυνος
Διαστρωμάτωση καρδιαγγειακού κινδύνου για την ποσοτικοποίηση της πρόγνωσης {ESH/ESC 2007 Total Cardiovascular (CV) Risk}:
| Αρτηριακή πίεση (mm Hg) | |||||
| Άλλοι παράγοντες κινδύνου, υποκλινική βλάβη οργάνων στόχων ή νόσος |
Φυσιολογική ΣΑΠ 120-129 ή ΔΑΠ 80-84 |
Υψηλή φυσιολογική ΣΑΠ 130-139 ή ΔΑΠ 85-89 |
Υπέρταση σταδίου 1 ΣΑΠ 140-159 ή ΔΑΠ 90-99 |
Υπέρταση σταδίου 2 ΣΑΠ 160-179 ή ΔΑΠ 100-109 |
Υπέρταση σταδίου 3 ΣΑΠ >180 ή ΔΑΠ >110 |
| Χωρίς επιπλέον παράγοντες κινδύνου | Μέσος κίνδυνος | Μέσος κίνδυνος | Χαμηλός επιπρόσθετος κίνδυνος* | Μέτριος επιπρόσθετος κίνδυνος* | Υψηλός επιπρόσθετος κίνδυνος** |
| 1-2 παράγοντες κινδύνου | Χαμηλός επιπρόσθετος κίνδυνος | Χαμηλός επιπρόσθετος κίνδυνος | Μέτριος επιπρόσθετος κίνδυνος* | Μέτριος επιπρόσθετος κίνδυνος* | Πολύ υψηλός επιπρόσθετος κίνδυνος |
| >3 παράγοντες κινδύνου, μεταβολικό σύνδρομο, υποκλινική βλάβη οργάνων στόχων | Μέτριος επιπρόσθετος κίνδυνος | Υψηλός επιπρόσθετος κίνδυνος | Υψηλός επιπρόσθετος κίνδυνος* | Υψηλός επιπρόσθετος κίνδυνος* | Πολύ υψηλός επιπρόσθετος κίνδυνος |
| Διαβήτης | Μέτριος επιπρόσθετος κίνδυνος | Υψηλός επιπρόσθετος κίνδυνος* | Υψηλός επιπρόσθετος κίνδυνος* | Υψηλός επιπρόσθετος κίνδυνος* | Πολύ υψηλός επιπρόσθετος κίνδυνος |
| Εγκατεστημένη καρδιαγγειακή ή νεφρική νόσος | Πολύ υψηλός επιπρόσθετος κίνδυνος | Πολύ υψηλός επιπρόσθετος κίνδυνος | Πολύ υψηλός επιπρόσθετος κίνδυνος | Πολύ υψηλός επιπρόσθετος κίνδυνος | Πολύ υψηλός επιπρόσθετος κίνδυνος |
| 2007 ESH-ESC Practice Guidelines for the Management of Arterial Hypertension | |||||
Το «Χαμηλός», «Μέτριος», «Υψηλός» και «Πολύ Υψηλός» κίνδυνος, αναφέρεται στον 10ετή κίνδυνο για καρδιαγγειακά θανατηφόρα ή μη θανατηφόρα συμβάντα. 0 όρος «επιπρόσθετος» υποδηλώνει ότι ο κίνδυνος είναι υψηλότερος από τον μέσο όρο. ΣΑΠ=Συστολική Αρτηριακή Πίεση, ΔΑΠ=Διαστολική Αρτηριακή Πίεση.
Έναρξη αντιυπερτασικής αγωγής:
| Καμία παρέμβαση (στον τρόπο ζωής και διατροφής ή φαρμακευτικά) | |
| Αλλαγή τρόπου ζωής | |
| * | Αλλαγή τρόπου ζωής και διατροφής για αρκετούς μήνες και στη συνέχεια προσθήκη φαρμακευτικής αγωγής, εάν η ΑΠ1" δεν έχει ρυθμιστεί |
| Αλλαγή τρόπου ζωής και διατροφής | |
| * | Αλλαγή τρόπου ζωής και διατροφής για αρκετές εβδομάδες και στη συνέχεια προσθήκη φαρμακευτικής αγωγής, εάν η ΑΠ"1 δεν έχει ρυθμιστεί |
| Αλλαγή τρόπου ζωής και διατροφής και πιθανή προσθήκη φαρμακευτικής αγωγής | |
| * | Αλλαγή τρόπου ζωής και διατροφής και προσθήκη φαρμακευτικής αγωγής |
| ** | Αλλαγή τρόπου ζωής και διατροφής και άμεση προσθήκη φαρμακευτικής αγωγής |
| Αλλαγή τρόπου ζωής και διατροφής και άμεση προσθήκη φαρμακευτικής αγωγής |
Υπερτασικά άτομα υψηλού καρδιαγγειακού κινδύνου:
- Υπέρταση σταδίου 3 ή συστολική πίεση >160 mm Hg με διαστολική <70 mm Hg.
- 3 επιπρόσθετοι παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου ή μεταβολικό σύνδρομο.
- Σακχαρώδης διαβήτης.
- Ασυμπτωματική βλάβη οργάνων-στόχων (υπερτροφία αριστερής κοιλίας, αθηρωματική καρωτίδων, μικρολευκωματινουρία).
- Χρόνια νεφρική νόσος (πρωτεϊνουρία ή αύξηση κρεατινίνης ή μειωμένη κάθαρση κρεατινίνης υπολογιζόμενη με τον τύπο Cockroft Gault).
- Καρδιαγγειακή νόσος (στεφανιαία νόσος, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, περιφερική αρτηριοπάθεια).
Σχέση μείωσης συστολικής αρτηριακής πίεσης και μείωσης καρδιαγγειακής θνητότητας:
| Μείωση της συστολικής αρτηριακής πίεσης (mmHg) | Μείωση θνητότητας (%) από: | |
| Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο | Στεφανιαία νόσο | |
| -2 | -6 | -4 |
| -3 | -8 | -5 |
| -5 | -14 | -9 |
*Άρθρο σε ανάπτυξη