Οι μέδουσες (Jellyfish) είναι θαλάσσιοι ασπόνδυλοι πλαγκτονικοί οργανισμοί (κνιδόζωα) της τάξης των Σκυφόζωων που απαντώνται σε όλες τις θάλασσες του κόσμου, ζουν σε ομάδες και τρέφονται με μικρά ψάρια και ζωοπλαγκτόν που συλλαμβάνουν με τα πλοκάμια τους και το κέντρισμά τους (τσίμπημα) προκαλεί κνησμό και παράλυση της λείας τους.
Pelagia noctiluca Η υπεραλίευση της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας σε συνδυασμό με την αύξηση της θερμοκρασίας των θαλάσσιων υδάτων και τη ρύπανση που στερεί τα νερά στα αβαθή από οξυγόνο, οδηγεί τα τελευταία χρόνια στην αύξηση του αριθμού των μεδουσών στις θάλασσες της Μεσογείου την ίδια στιγμή που ο αριθμός των φυσικών τους εχθρών (ψαριών) που τρέφονται από το ίδιο πλαγκτόν, ελαττώνεται.
Οι μέδουσες που συναντάμε πιο συχνά στις ελληνικές θάλασσες είναι η γνωστή και ως «γυαλί» "χρυσαλίδα η χρυσοποίκιλτη" (Aurelia aurita), η καφε-μουσταρδί μέδουσα η "κοτυλόριζα με φυμάτια" (Cotylorhiza tuberculata) που θυμίζει τηγανητό αυγό, η μεγάλη γαλάζια μέδουσα "πνευμο-ριζόστομα" (Rhizostoma pulmo), αλλά και η "πελάγια που λάμπει στο σκοτάδι" (Pelagia noctiluca), η μόνη μέδουσα που στην περιοχή μας είναι και τσούχτρα.
Από τα συνολικά 250 είδη μεδουσών, μόνο τα 70 είναι επικίνδυνα για τον άνθρωπο και αυτά αποκαλούνται τσούχτρες, καθότι όταν έρθουν σε επαφή με αυτόν προκαλούν δυσάρεστη έως και επώδυνη αίσθηση.
Αν και όλες οι μέδουσες τσιμπούν, γιατί όλες έχουν κνιδοκύτταρα που εκκρίνουν τοξικές ουσίες, στις περισσότερες περιπτώσεις το τσίμπημά τους δεν είναι ενοχλητικό για τον άνθρωπο.
Η επαφή με τις τσούχτρες στη χώρα μας σπάνια οδηγεί σε σοβαρά προβλήματα παρά μόνο σε ορισμένα ευαίσθητα και αλλεργικά άτομα. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων η περιοχή του σώματος που ήλθε σε επαφή με την τσούχτρα παρουσιάζει μία έντονη ερυθροδερμία με ή χωρίς πρήξιμο που συνοδεύεται από έντονο τσούξιμο, πόνο ή και κνησμό.
Συμπτώματα μετά από μια επαφή - κέντρισμα από τσούχτρα ή μέδουσα:
- Έντονος πόνος σαν κάψιμο, κοκκίνισμα του δέρματος και σε μερικές περιπτώσεις αποτύπωση στο δέρμα τμήματος της μέδουσας ή τσούχτρας που σας κέντρισε.
- Ναυτία, εμετός, διάρροια.
- Υπόταση.
- Ταχυκαρδία.
- Κεφαλαλγία.
- Βρογχόσπασμος, δύσπνοια.
Αντιμετώπιση:
- Ο πόνος δεν πρέπει να σας πανικοβάλλει. Βγείτε από τη θάλασσα, ελέγξτε το σημείο που η τσούχτρα σας κέντρισε και απομακρύνετε τα τυχόν κολλημένα στο σώμα σας πλοκάμια της τσούχτρας αλλά όχι με γυμνά χέρια.
- Ξεπλύνετε την περιοχή του τσιμπήματος με άφθονο θαλασσινό νερό και όχι με πόσιμο νερό, οινόπνευμα ή αμμωνία, γιατί η αλλαγή της ωσμωτικής τονικότητας μπορεί να απελευθερώσει επιπλέον δηλητήριο. Αν δεν υπάρχει καλύτερος και προσφορότερος τρόπος, γεμίστε τη χούφτα σας με άμμο και τρίψτε το σημείο του σώματος που είναι κολλημένα τα πλοκάμια της τσούχτρας.
- Τοποθετείστε στο σημείο του κεντρίσματος πάγο, κρύες κομπρέσες ή ακόμα και ένα παγωμένο μπουκάλι με νερό. Αυτό περιορίζει τα τοπικά φαινόμενα (οίδημα, ερύθημα και πόνο) του δέρματος.
- Αλείψτε την πάσχουσα περιοχή με κορτιζονούχο κρέμα ώστε να περιοριστεί η τοπική φλεγμονώδης αντίδραση και να ανακουφιστείτε γρήγορα από το τσούξιμο και την φαγούρα. Εναλλακτικά αν δεν υπάρχει τέτοια κρέμα χρησιμοποιείστε κομπρέσες με ξυδόνερο (διαλύστε 1 μέρος ξύδι σε 3 μέρη νερού).
- Αν η έκταση του προσβληθέντος δέρματος είναι μεγάλη ή εμφανιστούν συστηματικότερα συμπτώματα πάρτε κάποιο αντισταμινικό χάπι.
- Στην περίπτωση που τα συμπτώματα είναι πιο έντονα και επιμένουν παρά την τοπική εφαρμογή μέτρων ίσως απαιτηθεί η λήψη κορτιζόνης ή ακόμα και η διενέργεια κάποιας ενέσεως κορτιζόνης.
- Στην περίπτωση που κάποιος αλλεργικός υποστεί από το κέντρισμα τσούχτρας αναφυλακτικό σοκ που εκδηλώνεται με έντονα συμπτώματα όπως δύσπνοια, υπόταση, ταχυκαρδία, αναζητείστε αμέσως ιατρική βοήθεια ή χρησιμοποιείστε εφόσον γνωρίζετε την χρήση της την προγεμισμένη σύριγγα αδρεναλίνης και καλέστε ιατρική βοήθεια.