Η αμφεταμίνη (amphetamine) είναι χημική ουσία που δημιουργήθηκε αρχικά το 1887 με το όνομα φαινυλισοπροπυλαμίνη. Τη δεκαετία του 1930 χρησιμοποιήθηκε για την αντιμετώπιση της ναρκοληψίας (μια σπάνια διαταραχή του ύπνου) και του συνδρόμου υπερκινητικότητας και ελλειμματικής προσοχής. Χρησιμοποιήθηκε ευρέως επίσης στους στρατιώτες κατά τη διάρκεια του Β' παγκοσμίου πολέμου. Η ιατρική χρήση των αμφεταμινών για την αντιμετώπιση της ήπιας κατάθλιψης ήταν πολύ διαδεδομένη στις δεκαετίες του ’50 και του ’60.
Μεγάλη χρήση έγινε επίσης από παχύσαρκα άτομα, λόγω της ιδιότητας των αμφεταμινών να «κόβουν» την όρεξη. Ωστόσο, από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 δεν παρασκευάζονται πια φαρμακευτικά - παρά μόνο κάποια παράγωγα τους- λόγω των παρενεργειών και των εθιστικών τους ιδιοτήτων και βρίσκονται μόνο στην παράνομη αγορά. Σήμερα, η θειϊκή αμφεταμίνη, που παρασκευάζεται παράνομα, είναι η πιο διαδεδομένη μεταξύ των εξαρτημένων ατόμων.
Η αμφεταμίνη λαμβάνεται από το στόμα, εισπνεόμενη από τη μύτη ή και να καπνιστεί αναμειγμένη με καπνό. Τέλος, όταν διαλύεται σε νερό μπορεί να πάρει ενέσιμη μορφή. Σαν ενέσιμο διάλυμα επενεργεί ακαριαία, ενώ η κατάποση ή η εισπνοή αμφεταμίνης σε σκόνη φέρνει αποτελέσματα μετά από 10-40 λεπτά. Σε γενικές γραμμές, η επήρεια μιας δόσης αμφεταμίνης διαρκεί περίπου 3-6 ώρες και μπορεί να ανιχνευτεί στα ούρα περίπου 4 ημέρες μετά τη χρήση. Όταν λαμβάνεται σε υπερβολική δόση, μπορεί να προκαλέσει το θάνατο.
Ψυχολογικές επιδράσεις:
- Η αμφεταμίνη είναι διεγερτικό του εγκεφάλου, δηλαδή αυξάνει την εγκεφαλική δραστηριότητα, επάγει την απελευθέρωση ντοπαμίνης, νορεπινεφρίνης και σεροτονίνης [το αμφεταμινικό παράγωγο μεθυλοφαινιδάτη χρησιμοποιείται για την συμπτωματική αντιμετώπιση της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας (Attention-Deficit Hyperactivity Disorder - ADHD) στα παιδιά και της ναρκοληψίας].
- Προκαλεί αίσθηση ενέργειας, διαύγειας και όξυνση της πνευματικής λειτουργίας.
- Υπό την επήρειά της, οι χρήστες συχνά βιώνουν μια προσωρινή ενίσχυση της αυτοπεποίθησής τους και αισθάνονται ιδιαίτερη ενεργητικότητα, καθώς καταπολεμούν το αίσθημα του ύπνου, της κούρασης και της πείνας. Ωστόσο, δεν εξαφανίζουν την ανάγκη για τροφή και ανάπαυση, απλώς μεταθέτουν την ικανοποίησή τους. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι εθισμένοι στην αμφεταμίνη καταλήγουν στην πλήρη εξάντληση μετά από μία περίοδο παρατεταμένης χρήσης.
- Η αμφεταμίνη μπορεί επίσης να προκαλέσει ευερεθιστότητα, επιθετικότητα και αίσθημα αδημονίας.
Σωματικές επιδράσεις:
- Ταχυκαρδία, εφίδρωση, ξηροστομία, διαστολή της κόρης των ματιών (μυδρίαση).
- Ναυτία και εμετοί.
- Σύσπαση των μασητήρων μυών και φθορά των δοντιών.
- Θολή όραση
- Αϋπνία.
- Όταν η ουσία χορηγείται ενδοφλέβια, το άτομο έχει ένα απότομο και βίαιο αίσθημα ευφορίας και αυτοπεποίθησης. Οι υψηλές δόσεις, ιδίως αν επαναλαμβάνονται συχνά, μπορούν να προκαλέσουν συγκεχυμένο λεξιλόγιο, παραλήρημα, κρίσεις πανικού, ψευδαισθήσεις και παρανοϊκό ιδεασμό. Επίσης, μπορεί να επέλθει συγκοπή η έντονος πόνος στο στήθος. Μετά το τέλος της επίδρασης των μεγάλων δόσεων ακολουθεί δυσφορία, άγχος, τρέμουλο, αίσθημα κόπωσης και κατάθλιψη.
Μακροχρόνιες επιδράσεις
Ψυχολογικές επιδράσεις:
Οι συνηθέστερες ψυχολογικές επιδράσεις είναι οι εξής:
- Διωκτικό παραλήρημα.
- Ακουστικές και οπτικές ψευδαισθήσεις.
- Παρανοϊκός ιδεασμός.
- Υπερκινητικότητα.
- Ευερεθιστότητα.
- Αλλαγές στην αντίληψη του σώματος.
Σωματικές επιδράσεις:
Οι συνηθέστερες σωματικές επιδράσεις είναι οι εξής:
- Η χρόνια χρήση αμφεταμίνης μπορεί να προκαλέσει καρδιακή προσβολή, ιδίως σε όσους έχουν ήδη υψηλή αρτηριακή πίεση ή καρδιακά προβλήματα.
- Απώλεια βάρους και όρεξης.
- Διαταραχές ή και διακοπή της έμμηνου ρύσης.
Ανοχή, ψυχική και σωματική εξάρτηση:
- Ανοχή στην ευφορική δράση της. Για τη διατήρηση του επιθυμητού αποτελέσματος, οι τακτικοί χρήστες αναγκάζονται να αυξάνουν τις δόσεις της.
- Μετά τη διακοπή της χρήσης, παρουσιάζονται συμπτώματα στέρησης.
- Οι αμφεταμίνες είναι ψυχολογικά εθιστικές. Οι χρήστες συχνά αποκτούν εξάρτηση από το φάρμακο προκειμένου να αποφύγουν τα δυσάρεστα συμπτώματα που συνοδεύουν τη λήξη της επενέργειάς του (κατάθλιψη, άγχος, ευερεθιστότητα, ληθαργικότητα, κόπωση, αϋπνία, ψυχοκινητική διέγερση, τάση αυτοκτονίας). Το αποτέλεσμα είναι ο χρήστης να καταφεύγει σε όλο μεγαλύτερες και συχνότερες δόσεις αμφεταμινών ή να παίρνει άλλα πιο ισχυρά φάρμακα ή ουσίες. Το αποτέλεσμα είναι η πλήρης εξάντληση των χρηστών μετά από μια μακρά περίοδο συνεχούς κατάχρησης.
Διάγνωση - Κλινική εικόνα:
- Ταχυκαρδία, υπέρταση, μυδρίαση, διέγερση, σπασμοί, εφίδρωση, ψύχωση, υπερθερμία.
Εργαστηριακός έλεγχος:
- Απαραίτητος εργαστηριακός έλεγχος: μέτρηση ηλεκτρολυτών, ουρίας, κρεατινίνης, φωσφοκινάσης κρεατίνης (CK).
Θεραπεία:
- Χορήγηση ενεργού άνθρακα.
- Πλύση στομάχου σε οξεία κατάποση μεγάλης ποσότητας.
- Καταστολή με βενζοδιαζεπίνες (διαζεπάμη).
- Χρήση αλοπεριδόλης για τις ψευδαισθήσεις και την ψύχωση.
- Προπρανολόλη ή λιδοκαῒνη για τις αρρυθμίες.
Πηγή:
- Αμφεταμίνη - Κέντρο πρόληψης κατά των ναρκωτικών νομού Ρεθύμνης.
- Fred F. Ferri - Ferri’s Practical Guide: Fast Facts for Patient Care