Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν ένα μικρό αριθμό μελαγχρωματικών κηλίδων στο δέρμα τους όπως σπίλους (ελιές), φακίδες, «σημάδια εκ γενετής». Συνήθως, ο ενήλικας έχει 25 τουλάχιστον μελαγχρωματικές κηλίδες στο δέρμα του. Μόνο ελάχιστες από αυτές υπάρχουν κατά τη γέννηση, οι περισσότερες εμφανίζονται με την πάροδο του χρόνου και συνήθως παραμένουν ακίνδυνες καθ’ όλη, τη διάρκεια της ζωής του ατόμου.
Ωστόσο, μια μεταβολή σ' ένα σπίλο ή κάποια άλλη κηλίδα του δέρματος μπορεί να είναι το πρώτο, προειδοποιητικό σημείο κακοήθειας.
Μελάνωμα Το μελάνωμα είναι μια μορφή κακοήθειας που αποτελεί σήμερα το 3% του συνόλου των καρκίνων με 800.000 νέες περιπτώσεις ετησίως και αναπτύσσεται από τα κύτταρα του δέρματος που παράγουν μελανίνη (μελανοκύτταρα). Η πρόωρη ανίχνευση και η αντιμετώπιση του σε αρχικό στάδιο, δεν απειλεί τη ζωή του ατόμου σε αντίθεση με το προχωρημένο στάδιο, όπου το μελάνωμα μπορεί να δώσει μεταστάσεις και σε άλλα όργανα (λεμφαδένες, ήπαρ, πνεύμονες κ.α) και η έκβαση της θεραπείας να είναι πολύ αβέβαιη.
Τα άτομα «υψηλού κινδύνου» ανάπτυξης μελανώματος είναι αυτά που έχουν:
- Οικογενειακό ιστορικό μελανώματος.
- Εμφανίσει στο παρελθόν μελάνωμα.
- Ασυνήθιστους - σπίλους που παρουσιάζουν αλλαγές.
- Μεγάλο αριθμό σπίλων.
- Ανοικτό δέρμα και γαλάζια μάτια, καίγονται εύκολα και/ή μαυρίζουν ελάχιστα.
- Υποστεί σοβαρά ηλιακά εγκαύματα (υπέρμετρη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία) στην παιδική και/ή την ενήλικη ζωή τους.
- Εργασία σε εξωτερικό χώρο και συχνές δραστηριότητες στην ύπαιθρο.
Η τακτική αυτοεξέταση του δέρματος από το ίδιο το άτομο ώστε να εξοικειωθεί με τις μελαγχρωματικές κηλίδες και τους σπίλους του αποτελεί τον καλύτερο τρόπο πρώιμης διάγνωσης του καρκίνου του δέρματος και συγκεκριμένα του μελανώματος. Με τη βοήθεια ενός συγγενικού προσώπου ή ενός φίλου, μπορούν να εξεταστούν και περιοχές που δεν μπορούν να ελεγχούν όπως η πλάτη, το τριχωτό της κεφαλής, οι γλουτοί, το στόμα. Το μελάνωμα και οι καλοήθεις βλάβες δεν μοιάζουν μεταξύ τους.
Όταν εξετάζεστε μόνοι σας, πρέπει να προσέχετε ιδιαίτερα το μέγεθος, το σχήμα, τα χείλη, το χρώμα και τις πιθανές αλλαγές των μελαγχρωματικών κηλίδων και των σπίλων. Ένας απλός τρόπος για να απομνημονεύσετε τα χαρακτηριστικά αυτά είναι ο κανόνας ABCDE, όπου Α = Asymmetry (ασυμμετρία), B = Border (χείλη), C = Color (χρώμα), D = Diameter (διάμετρος) και Ε = Evolution (εξέλιξη). Εάν κάποιος από τους σπίλους παρουσιάζει ένα ή περισσότερα από αυτά τα σημεία (σκληρότητα, πρήξιμο, κοκκίνισμα, φαγούρα), θα πρέπει απαραίτητα να ζητηθεί η συμβουλή του δερματολόγου το συντομότερο δυνατόν.
Ο κανόνας ABCDE:
Ασυμμετρία:
- Οι μελαγχρωματικές κηλίδες και οι σπίλοι είναι στρογγυλοί και συμμετρικοί
- Τα μελανώματα στο αρχικό στάδιο τουλάχιστον είναι ασύμμετρα.
Χείλη:
- Οι μελαγχρωματικές κηλίδες και οι σπίλοι είναι συμμετρικοί, λείοι και αρμονικοί.
- Τα μελανώματα στο αρχικό στάδιο τουλάχιστον έχουν ακανόνιστα χείλη και προεξοχές.
Χρώμα:
- Οι μελαγχρωματικές κηλίδες και οι σπίλοι έχουν ομοιογενές ανοιχτό ή σκούρο καφέ χρώμα.
- Τα μελανώματα στο αρχικό στάδιο τουλάχιστον έχουν ανομοιογενές χρώμα με διάφορες αποχρώσεις του καφέ και του μαύρου.
Διάμετρος:
- Οι μελαγχρωματικές κηλίδες και οι σπίλοι έχουν μικρότερη διάμετρο από τα μελανώματα, συνήθως <6mm.
- Τα μελανώματα συνήθως έχουν διάμετρο μεγαλύτερη από >6mm.
Εξέλιξη:
- Οποιεσδήποτε αλλαγές στο χρώμα, στο σχήμα, στο μέγεθος ή στο πάχος ή η εμφάνιση συμπτωμάτων όπως ο κνησμός (φαγούρα) ή αιμορραγία αποτελούν ύποπτα σημεία.
Εκτός από τα χαρακτηριστικά που συγκεντρώνονται με αυτόν τον μνημοτεχνικό κανόνα, υπάρχουν και άλλα ύποπτα σημεία, όπως η αύξηση του μεγέθους των μελαγχρωματικών βλαβών, η εμφάνιση υποστροφής στο εσωτερικό της μελαγχρωματικής βλάβης, η εξαφάνιση των γραμμών του δέρματος, η απολέπιση, η εμφάνιση φλεγμονώδους ζώνης γύρω από τη βλάβη, η εμφάνιση κρούστας ή αιμορραγίας και η τάση της βλάβης να μαλακώνει ή να σκληραίνει.
Ορισμένα μελανώματα αναπτύσσονται πολύ γρήγορα και εισχωρούν βαθιά στο δέρμα. Η διάμετρός τους ενδεχομένως να είναι μικρότερη των 6mm και έχουν ομοιόμορφο χρώμα (κυρίως καφέ-μαύρο) και συνήθως έντονες προεξοχές. Γι' αυτό και μοιάζουν με μικρά ογκίδια που εμφανίζονται ξαφνικά, σκληραίνουν και στο τέλος κοκκινίζουν ή αιμορραγούν.
Μέθοδος αυτοεξέτασης (εικόνα). Ελέγξτε:
- Το πρόσωπο, χωρίς να ξεχάσετε την περιοχή των αυτιών.
- Το τριχωτό της κεφαλής, με τη βοήθεια ενός σεσουάρ.
- Την παλάμη, τα νύχια και την περιοχή από τους καρπούς έως τον αγκώνα.
- Τους αγκώνες, τους βραχίονες, τις μασχάλες.
- Την περιοχή του λαιμού, το στήθος (εξετάζοντας προσεκτικά την περιοχή κάτω ακριβώς από το στήθος για τις γυναίκες) και την κοιλιά.
- Μπροστά σε έναν καθρέφτη, και κρατώντας έναν μικρότερο καθρέφτη στο χέρι, το σβέρκο,το πίσω μέρος των αυτιών, τους ώμους και την πλάτη.
- Τους γλουτούς και την πίσω περιοχή των μηρών.
- Σε καθιστή στάση, τους μηρούς, τις γάμπες, τα πόδια και τις πατούσες, χωρίς να ξεχάσετε τα νύχια και την περιοχή των γεννητικών οργάνων, με τη βοήθεια ενός καθρέφτη.
Η εξέταση του δέρματος αποτελεί το βασικό όπλο στη μάχη κατά του καρκίνου του δέρματος, ενώ η αυτοεξέταση, είναι εξαιρετικά σημαντική, αλλά η τακτική εξέταση από γιατρό κάθε 6 με 12 μήνες, δικαιολογείται ενδεχομένως μόνο σε ενήλικες με προσωπικό ιστορικό δερματικού καρκίνου και σε ασθενείς που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου.
Για οποιαδήποτε αλλαγή που παρατηρείται σε κάποιον σπίλο (ελιά) του σώματός σας πρέπει να απευθύνεστε σε δερματολόγο, χειρουργό ή ογκολόγο. Μετά την αφαίρεση η βλάβη πρέπει να στέλνεται πάντα για παθολογοανατομική εξέταση (βιοψία).
Χρήσιμες συμβουλές από το ίδρυμα για τον καρκίνο του δέρματος, την μοναδική ανθρωπιστική οργάνωση που είναι αφοσιωμένη στην εκπαίδευση, πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση και ενδεδειγμένη θεραπεία του πιο συνηθισμένου καρκίνου του κόσμου στην ιστοσελίδα https://www.skincancer.org.