Τα δικτυοερυθροκύτταρα (ΔΕΚ) (reticulocytes) που αποτελούν το τελευταίο στάδιο διαφοροποίησης πριν το ώριμο ερυθροκύτταρο, είναι απύρηνα ερυθρά αιμοσφαίρια που περιέχουν ένα βασεόφιλο δίκτυο κοκκίων ή νημάτων (εξού και το όνομά τους), χαρακτηριστικό των ανώριμων κυττάρων της ερυθροκυτταρικής σειράς. Τα δικτυοερυθροκύτταρα σχηματίζονται στο μυελό των οστών, φθάνουν σε ωριμότητα (γίνονται ερυθρά αιμοσφαίρια) μετά από 1 ημέρα στην κυκλοφορία του αίματος και αποτελούν ένα δείκτη της λειτουργίας του μυελού των οστών αφού παρέχουν πληροφορίες σχετικά με το ρυθμό παραγωγής των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Επίχρισμα περιφερικού αίματος όπου διακρίνονται τα δικτυοερυθροκύτταρα
Έτσι εάν ο μυελός των οστών ανταποκρίνεται φυσιολογικά σε μία κατάσταση που απαιτεί αύξηση των ερυθρών αιμοσφαιρίων, θα απελευθερώσει δικτυοερυθροκύτταρα (ΔΕΚ) τα οποία θα εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος. Για παράδειγμα, όταν ένας ασθενής αιμορραγεί ή ακόμα και στην περίπτωση χρόνιας απώλειας αίματος ο αριθμός των δικτυοερυθροκυττάρων θα αυξηθεί σε μία προσπάθεια του οργανισμού να αντισταθμίσει την απώλεια αίματος παράγοντας νέα ερυθρά αιμοσφαίρια. Ωστόσο, εάν ο μυελός των οστών δεν μπορεί να ανταποκριθεί στην αυξημένη ζήτηση για ερυθρών αιμοσφαιρίων, ή υπολειτουργεί, ο αριθμός των δικτυοερυθροκυττάρων μπορεί να είναι ελαφρώς αυξημένος αρχικά, αλλά στη συνέχεια θα μειωθεί καθώς ο μυελός των οστών παρουσιάζει ανεπαρκή παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Η μέτρηση των δικτυοερυθροκύτταρων (ΔΕΚ) που γίνεται στο επίχρισμα περιφερικού αίματος σαν % επί του συνόλου των ερυθροκυττάρων - πρόκειται ουσιαστικά για τον αριθμό των δικτυοερυθροκυττάρων ανά 1000 ερυθροκύτταρα - βοηθάει στη διαφορική διάγνωση της αναιμιών, αλλά και στην εκτίμηση της δραστηριότητας του μυελού των οστών και την ανταπόκριση στις θεραπευτικές παρεμβάσεις. Ο φυσιολογικός αριθμός δικτυοερυθροκύτταρων (ΔΕΚ) σε ασθενή με αναιμία, προσανατολίζει προς την πιθανή διάγνωση της δυσλειτουργίας (καταστολής) του μυελού των οστών ή την ανεπάρκεια ερυθροποιητίνης.
| Υπολογισμός δικτυοερυθροκύτταρων (ΔΕΚ) | |
| Ποσοστό δικτυοερυθροκύτταρων (ποσοστό των δικτυοερυθροκύτταρων ανά 1000 ερυθρά αιμοσφαίρια). | Ποσοστό δικτυοερυθροκύτταρων = Αριθμός δικτυοερυθροκύτταρων ανά 1000 ερυθρά αιμοσφαίρια / 1000 x 100% |
| Απόλυτος αριθμός δικτυοερυθροκυττάρων (ο πραγματικός αριθμός δικτυοερυθροκυττάρων ανά 1L πλήρους αίματος). Πρόκειται ουσιαστικά για την αντιπροσωπευτικότερη μέτρηση όπου τιμές <25.000/μl υποδηλώνουν υποπλασία της ερυθράς σειράς και >100.000/μl υπερπλασία της ερυθράς σειράς. | Απόλυτος αριθμός δικτυοερυθροκυττάρων = Δικτυοερυθροκύτταρα (%) x αριθμό ερυθροκυττάρων (1012/L / 100 |
| Διορθωμένος αριθμός δικτυοερυθροκυττάρων (σε δείγματα με χαμηλό αιματοκρίτη, που το ποσοστό των δικτυοερυθροκυττάρων μπορεί να εμφανίζεται ψευδώς αυξημένο επειδή το πλήρες αίμα περιέχει λιγότερα ερυθρά αιμοσφαίρια, χρησιμοποιείται ο διορθωτικός συντελεστής, με τον μέσο φυσιολογικό αιματοκρίτη να θεωρείται 45%). | Διορθωμένος αριθμός δικτυοερυθροκυττάρων = Δικτυοερυθροκύτταρα (%) x αιματοκρίτη ασθενούς / 45 |
Φυσιολογικές τιμές:
- Ενήλικες: 0,5-2% των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
- Νεογέννητα: 3-7%
- 1 εβδομάδα: 1,8–4,6%
- 1 μήνας: 0,1-1,7%
- 6 μήνες: 0,7-2,3%
- >6 μήνες: 0,5-1,0%
Πιθανές ερμηνείες παθολογικών τιμών:
Αυξημένες τιμές δικτυοερυθροκυττάρων (ΔΕΚ) παρατηρούνται σε:
- Αποτελεσματική θεραπεία αναιμίας.
- Ερυθροβλάστωση των νεογνών [αιμολυτική νόσος των νεογνών που χαρακτηρίζεται από αναιμία, ίκτερο, ηπατοσπληνομεγαλία και γενικευμένο οίδημα (νεογνικός ύδρωπας)].
- Αιμολυτική αναιμία.
- Εγκυμοσύνη.
- Μείζονα θαλασσαιμία (ομόζυγη μορφή β-θαλασσαιμίας).
Μειωμένες τιμές δικτυοερυθροκυττάρων (ΔΕΚ) παρατηρούνται σε:
- Αλκοολισμό.
- Απλαστική αναιμία.
- Καταστολή του μυελού των οστών.
- Καρκίνο.
- Χρόνια λοίμωξη.
- Κίρρωση του ήπατος.
- Ανεπάρκεια φυλλικού οξέος.
- Σιδηροπενική αναιμία.
- Μυελοδυσπλασία.
- Μυξοίδημα.
- Κακοήθη αναιμία.
- Ακτινοθεραπεία.
Σε ασθενείς με σιδηροπενική αναιμία, η μέτρηση των δικτυοερυθροκυττάρων (ΔΕΚ) πρέπει να γίνεται τουλάχιστον 7 ημέρες μετά την έναρξη της θεραπείας με σίδηρο. Ο αριθμός τους θα αυξηθεί εφόσον υπάρχει απόκριση στην θεραπεία με σίδηρο.
Παράγοντες που συμβάλλουν σε μη φυσιολογικές τιμές δικτυοερυθροκυττάρων (ΔΕΚ) κατά τον έλεγχο:
- Η αιμόλυση του προς εξέταση δείγματος αίματος μπορεί να μεταβάλει τα αποτελέσματα των εξετάσεων.
- Ψευδώς μειωμένες τιμές δικτυοερυθροκυττάρων (ΔΕΚ) μπορεί να εμφανιστούν μετά από μετάγγιση αίματος.
- Αιμοαραίωση του προς εξέταση δείγματος αίματος, εξαιτίας της λήψης του από το βραχίονα στον οποίο χορηγούνται ενδοφλέβια υγρά, μπορεί να μεταβάλει το αποτέλεσμα της εξέτασης.
- Φάρμακα που μπορούν να αυξήσουν τον αριθμό των δικτυοερυθροκυττάρων (ΔΕΚ): ερυθροποιητίνη άλφα (epoetin alfa).
- Φάρμακα που ενδέχεται να μειώσουν τον αριθμό των δικτυοερυθροκυττάρων (ΔΕΚ): ζιδοβουδίνη, φάρμακα χημειοθεραπείας, χλωραμφενικόλη.
Πηγή:
- McGraw-Hill’s Manual of Laboratory & Diagnostic Tests - Reticulocyte Count (Retic Count).
- LaboratoryTests.org - Reticulocyte Count : Principle, Procedure, Calculations and Clinical Significances.