Συμβουλευτική εγκύων

Μέχρι πρόσφατα η ζωή μέσα στην κοιλιά, αλλά και οι πρώτοι μήνες μετά τη γέννηση ενός βρέφους θεωρούνταν, από επιστήμονες και μη, άνευ σημασίας για τη μετέπειτα ζωή. Επικρατούσε η άποψη πως τα έμβρυα, αλλά και τα βρέφη δεν καταλαβαίνουν, δεν αισθάνονται, δεν μαθαίνουν τίποτε και πως οτιδήποτε συμβαίνει κατά την πρώτη αυτή περίοδο της ζωής δεν έχει την παραμικρή συνέπεια για την κατοπινή εξέλιξη του κάθε ανθρώπου. Ωστόσο, νεότερες έρευνες της ιατρικής και της ψυχολογίας επιβεβαιώνουν ότι η προγεννητική περίοδος, η εγκυμοσύνη, ο τοκετός και τα πρώτα χρόνια της ζωής του ανθρώπου είναι υψίστης σημασίας για την υγεία και την εξέλιξή του, και η σωστή ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και πρόληψη, αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για να αποφευχθούν μετέπειτα ψυχολογικές, συναισθηματικές και σωματικές δυσλειτουργίες στη ζωή μας.

ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Το έμβρυο, ενώ είναι ακόμη μέσα στην κοιλιά της μητέρας του, συμμετέχει σε ό,τι συμβαίνει γύρω του. Νεότερα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν, επίσης, ότι αυτά που ζούμε κατά τους πρώτους μήνες της ύπαρξής μας αποτελούν θεμέλιο για την κατοπινή ζωή μας. Ότι καμία εμπειρία και κανένα βίωμά μας, ακόμη και αν προέρχεται από αυτούς τους πρώτους «κρυφούς» 9 μήνες, δεν ξεχνιέται. Το να νιώθεις μέσα στην κοιλιά, ότι είσαι το επίκεντρο της αγάπης της μητέρας σου, εντυπώνει ένα αίσθημα εμπιστοσύνης που σε ακολουθεί σε όλη σου τη ζωή.

Α. Η εγκυμοσύνη είναι μια «κρίσιμη φάση» στη ζωή μιας γυναίκας με ειδικά χαρακτηριστικά που την καθιστούν όμοια με άλλες «αναπτυξιακές κρίσεις», όπως είναι η εφηβεία και η εμμηνόπαυση. Όπως και οι άλλες κρίσεις, είναι μια φάση η οποία έχει μια βιολογική βάση, απαιτεί προσαρμογή βιολογική και ψυχολογική, η οποία θα οδηγήσει σε ένα άλλο επίπεδο ολοκλήρωσης, το οποίo συνιστά ανάπτυξη.

Κατά μέσο όρο, μια εγκυμοσύνη διαρκεί 40 εβδομάδες (ή 10 σεληνιακούς μήνες ή 280 ημέρες). Η αρχή της υπολογίζεται από την πρώτη ημέρα της τελευταίας εμμηνορρυσίας. Επομένως, αν είστε έγκυος 4 εβδομάδων, το έμβρυο είναι δυο εβδομάδων. Για να υπολογίσετε κατά προσέγγιση την ημερομηνία που θα γεννήσετε, προσθέστε 40 εβδομάδες από την πρώτη ημέρα της τελευταίας σας εμμηνορρυσίας.

Η διάρκεια της εγκυμοσύνης διαιρείται σε τρία τρίμηνα άνισης διάρκειας, με διαφορετικά μεταξύ τους χαρακτηριστικά. Το πρώτο διαρκεί ως τη 12η εβδομάδα. Οι αλλαγές στο σώμα σας δεν είναι εμφανείς, περνούν σχεδόν απαρατήρητες. Το έμβρυο αναπτύσσει τότε ραγδαία όλα του τα όργανα και τους ιστούς του (καρδιά, εγκέφαλο και άκρα σε μικρογραφία) και διαμορφώνεται σε υποτυπώδες ανθρώπινο πλάσμα. Το δεύτερο διαρκεί από τη 13η ως την 25η εβδομάδα. Καθώς το έμβρυο μεγαλώνει, η κοιλιά σας θα στρογγυλεύει και θα προβάλλει προς τα έξω. Τότε οι βασικότερες λειτουργίες του ωριμάζουν και τελειοποιούνται. Στο τρίτο τρίμηνο, από την 26η ως την 40η εβδομάδα, εσείς θα έχετε βαρύνει αρκετά, ενώ το έμβρυο αυξάνει σημαντικά το βάρος του και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να επιβιώσει όταν γεννηθεί.

Ας δούμε αναλυτικά τα 3 τρίμηνα με τις αλλαγές πρώτα για τη μητέρα και στη συνέχεια για το έμβρυο:

Πρώτο τρίμηνο

Αλλαγές σωματικές, ναυτία, επιθυμία για κάποια φαγητά και αποστροφή για κάποια άλλα που πριν λατρεύατε. Μια γενική «πρωινή αδιαθεσία» (κυρίως στην αρχή της εγκυμοσύνης), κόπωση ή υπνηλία, διακυμάνσεις στη διάθεση λόγω της έντονης ορμονικής δραστηριότητας, πτώση της πίεσης, τάσεις λιποθυμίας χαρακτηρίζουν το πρώτο τρίμηνο. Ένα αίσθημα μοναξιάς και απόστασης από τους άλλους, ακόμα και από τον σύζυγο. Ταυτόχρονα, μια έντονη ανάγκη προστασίας και φροντίδας, η οποία δεν μπορεί να καλυφθεί ακόμα και από το σύντροφο εκείνο που ενδιαφέρεται πολύ και είναι ευαισθητοποιημένος. Για πολλές γυναίκες η εγκυμοσύνη αποτελεί απόδειξη της θηλυκότητας. Στο πρώτο τρίμηνο το έμβρυο είναι μέρος του σώματος της γυναίκας και η προσοχή της είναι στραμμένη στις αλλαγές που παρατηρεί επάνω της.

Δεύτερο τρίμηνο

Μια μεγάλη αλλαγή συμβαίνει, καθώς η γυναίκα αισθάνεται το μωρό να κλωτσάει. Το έμβρυο γίνεται έτσι πραγματικό. Για τις περισσότερες γυναίκες το δεύτερο τρίμηνο είναι μια περίοδος έντονης ικανοποίησης και βιώνουν αυτό που ονομάζουμε «σημασία του γόνιμου εσωτερικού …», δηλαδή μια αίσθηση ζωτικής εσωτερικής ικανότητας. Κάποιες γυναίκες βιώνουν μια αμφιθυμία ως προς το έμβρυο και νοιώθουν πότε μια υπέρτατη ευδαιμονία και πότε μια δυσφορία για τον εισβολέα. Μια σημαντική εξέλιξη είναι ότι παύουν οι ναυτίες του πρώτου τριμήνου, η όρεξη της εγκύου ανανεώνεται και απολαμβάνει πλέον το φαγητό, με το οποίο υπάρχει μια ενασχόληση. Πολλές γυναίκες θέλουν να φάνε για δύο, αλλά οι γυναικολόγοι τις προειδοποιούν για τις αρνητικές επιπτώσεις του να πάρουν πολύ βάρος. Έτσι το θέμα του φαγητού γίνεται ένα ζήτημα και χάνει πολύ από την αυθόρμητη χαρά. Το ίδιο συμβαίνει με τη σεξουαλική σχέση. Πολλές γυναίκες παραπονιούνται ότι χάνουν τη δυνατότητα να εμπλακούν σε αυτήν. Ανησυχούν μήπως βλάψουν το μωρό. Αυτός ο φόβος είναι παράλογος, γιατί οι γιατροί καθησυχάζουν τα ζευγάρια ότι δεν υφίσταται κανένας κίνδυνος. Το σώμα τώρα αλλάζει και φοριούνται ρούχα εγκυμοσύνης. Οι περισσότερες γυναίκες αισθάνονται περήφανες, αλλά και κάποιες ανησυχούν ότι παχαίνουν και ότι δεν θα είναι επιθυμητές στους άνδρες ή και ότι θα χάσουν την αγάπη του συζύγου τους. Σε αυτή τη φάση υπάρχει μια στροφή της γυναίκας προς τον εαυτό της, ενώ το έμβρυο αποκτά μια ξεχωριστή οντότητα.

Τρίτο τρίμηνο

Η έγκυος βιώνει πλήθος από αντικρουόμενα συναισθήματα. Το σώμα αλλοιώνεται και πολλές γυναίκες νοιώθουν μια δυσφορία. Η ημερομηνία τοκετού αναμένεται με ανυπομονησία και υπάρχει ένας διαφορετικός δεσμός με το σύζυγο. Θα έχουν κάτι κοινό το οποίο προσθέτει στο γάμο. Ταυτόχρονα, όμως, υπάρχει και μια ξαφνική συνειδητοποίηση της διαφοράς στα δύο φύλα. Οι άνδρες όσο και αν έχουν ενσυναίσθηση (να μπορείς να βλέπεις τον κόσμο με τα μάτια του άλλου) δεν μπορούν να αισθανθούν όπως οι γυναίκες τους. Στο τελευταίο αυτό τρίμηνο εμφανίζονται οι φόβοι για τον επερχόμενο τοκετό, την υγεία του παιδιού και της εγκύου, και την ικανότητα να ανταποκριθείτε με επιτυχία στο νέο ρόλο της μητέρας.

Β. Η ανάπτυξη του εμβρύου

ΠΡΩΤΟ ΤΡΙΜΗΝΟ

Ως την 6^ηεβδομάδα

Με την εμφύτευση της βλαστοκύστης στη μήτρα, ακολουθεί μια σειρά από εντυπωσιακές μεταβολές. Τα κύτταρα της εξωτερικής της στοιβάδας θα σχηματίσουν το σύστημα που θα θρέψει και θα συντηρήσει το έμβρυο, δηλαδή τον πλακούντα και τον αμνιακό σάκο, ενώ τα κύτταρα της εσωτερικής στοιβάδας θα διαπλάσουν το έμβρυο. Στο τέλος της πρώτης εβδομάδας, η εσωτερική στοιβάδα διογκώνεται και δημιουργεί άλλες δύο στοιβάδες. Από την πρώτη, το ενδόδερμα, θα δημιουργηθεί το γαστρεντερικό σύστημα. Από τη δεύτερη, το εξώδερμα, θα προέλθουν οι νευρώνες, που θα διαμορφώσουν τον εγκέφαλο, τη σπονδυλική στήλη και τα επιθηλιακά κύτταρα, που θα σχηματίσουν το δέρμα. Στο τέλος της δεύτερης εβδομάδας, το εξώδερμα θα σχηματίσει άλλη μία στοιβάδα, το μεσόδερμα, από την οποία θα προέλθουν τα κύτταρα, που θα σχηματίσουν την καρδιά, τους πνεύμονες και όλα τα εσωτερικά όργανα του εμβρύου. Στο τέλος της έκτης εβδομάδας, το έμβρυο, μικροσκοπικό όσο ένας κόκκος ρυζιού, έχει διαμορφώσει ήδη ένα κεντρικό άξονα από το κεφάλι ως την ουρά, κατά μήκος του οποίου θα αναπτυχθούν όλα του τα όργανα. Το κεφάλι του, σαν σταγόνα με ακανόνιστο σχήμα, έχει πτυχές που θα εξελιχθούν στα χαρακτηριστικά του προσώπου του. Το έμβρυο έχει ουρά, η οποία θα εξαφανιστεί την 8η εβδομάδα, και μικροσκοπικές εκβλαστήσεις που θα εξελιχθούν σε χέρια και πόδια. Κατά μήκος της ράχης του διαγράφεται ένας σχηματισμός σαν αυλάκι. Είναι ο πρώιμος νευρικός σωλήνας, από τον οποίο θα προέλθουν η σπονδυλική στήλη και ο εγκέφαλος. Δύο συσσωματώματα κυττάρων σε κάθε του άκρο θα διαπλάσουν το στόμα και τον πρωκτό. Ένας σωλήνας, που ξεκινάει από το στόμα και καταλήγει στην ουρά, είναι ο πρόδρομος του πεπτικού του συστήματος. Η καρδιά του, μια διόγκωση κάτω από το κεφάλι, αρχίζει να πάλλεται ήδη από την πέμπτη εβδομάδα. Στο πλάι του κεφαλιού, δύο οπτικά κυστίδια και δύο εσοχές θα εξελιχθούν αντίστοιχα σε μάτια και αφτιά. Το δέρμα του είναι ακόμα διαφανές και διαπερνάται από υγρά.

{Στις εικόνες το ανθρώπινο έμβρυο κατά την τρίτη και την πέμπτη εβδομάδα μετά τη σύλληψη (πηγή: Cole & Cole, 2002)}.

Ως την 9^ηεβδομάδα

Στο πρόσωπο του προβάλλουν τα οστά που θα διαμορφώσουν τα χαρακτηριστικά του. Διακρίνονται τα μικροσκοπικά ρουθούνια, η μύτη και σχηματίζονται η άνω και η κάτω γνάθος. Υπάρχουν ακόμα και οι καταβολές των δοντιών και οι γευστικοί κάλυκες. Τα μάτια μετατοπίζονται από τα πλάγια του κεφαλιού προς τα εμπρός και είναι καλυμμένα από βλέφαρα. Οι διογκώσεις των αφτιών χωρίζονται σε εσωτερικά και εξωτερικά τμήματα. Τα άνω και τα κάτω άκρα του αποκτούν αρθρώσεις. Έχουν ξεχωρίσει οι αγκώνες, οι καρποί και τα δάχτυλα των χεριών, οι άκρες των οποίων έχουν μικροσκοπικά μαξιλαράκια. Στα κάτω άκρα διαμορφώνονται τρία ξεχωριστά τμήματα: ο μηρός, η κνήμη και το άκρο πόδι και διακρίνονται τα δάχτυλα. Στο λεπτό και διαφανές δέρμα του έχει αρχίσει ο σχηματισμός των ιδρωτοποιών αδένων και φυτρώνει το πρώτο χνούδι. Όλα τα κύρια όργανα του εμβρύου έχουν σχηματιστεί και είναι στη θέση τους έτοιμα να εξελιχθούν. Η καρδιά έχει βαλβίδες, τέσσερις θαλάμους και χτυπάει με 180 παλμούς το λεπτό. Το πεπτικό σύστημα αναπτύσσεται ραγδαία, αλλά δεν λειτουργεί ακόμα. Τα νεφρά λειτουργούν με το ένα τρίτο της τελικής τους απόδοσης και αποβάλλουν ήδη άχρηστες ουσίες από το αίμα. Οι πνεύμονες διακλαδίζονται συνεχώς σε μικροσκοπικούς σωλήνες. Ο εγκέφαλος έχει τετραπλασιαστεί και περιβάλλεται από το ήδη σχηματισμένο κρανίο. Στο μεταξύ, ο ομφάλιος λώρος, που αρχικά ήταν λεπτός σαν τρίχα, αναπτύσσεται για να συνδέσει το έμβρυο με τον πλακούντα, ο οποίος συνεχίζει να ωριμάζει, αλλά δεν είναι ακόμα έτοιμος να επιτελέσει τις βασικές λειτουργίες του. Την 9η εβδο­μάδα, το έμβρυο έχει ξεφύγει από τον κίνδυνο να αποκτήσει γενετική ανωμαλία.

{Στην εικόνα το έμβρυο εννέα εβδομά­δων περίπου. Φαίνεται καθαρά η σύνδεση του ομφάλιου λώρου με τον πλακούντα (πηγή: Cole & Cole, 2002)}.

Ως την 12^ηεβδομάδα

Προς το τέλος του τρίτου μήνα το έμβρυο είναι ένας τέλειος άνθρωπος σε μικρογραφία, αν και με δυσανάλογα μεγάλο κεφάλι, το οποίο κατέχει το ένα τρίτο περίπου του συνολικού μήκους του. Αυτό συμβαίνει γιατί ο εγκέφαλος και το κεφάλι αναπτύσσονται πολύ ταχύτερα απ' ό,τι τα υπόλοιπα όργανά του. Σε αυτή τη φάση, έχει έναν υποτυπώδη λαιμό για να στηρίξει το κεφάλι του και να το ανασηκώσει και σχηματισμένο πηγούνι, ενώ το σώμα του ισιώνει και μακραίνει. Τα μάτια του πλησιάζουν προς την οριστική τους θέση, εξακολουθούν όμως να έχουν ακόμα αρκετή απόσταση μεταξύ τους και παραμένουν καλυμμένα από τα βλέφαρα. Τα αφτιά έχουν μετακινηθεί από το λαιμό στα πλάγια του κεφαλιού. Τα χέρια και τα πόδια αρχίζουν να κινούνται ασυναίσθητα. Τα δάχτυλα είναι ευδιάκριτα και αρχίζουν να φυτρώνουν νύχια. Το δέρμα είναι κόκκινο και διάφανο και διαπερνάται από το αμνιακό υγρό. Η καρδιά του εμβρύου χτυπάει τώρα με 160 παλμούς το λεπτό στέλνοντας αίμα σε όλα του τα όργανα. Από τη 10η εβδομάδα, ο γιατρός θα είναι σε θέση να την ακούσει με ευαίσθητες υπερηχητικές συσκευές. Το στομάχι του συνδέεται με το στόμα και τα έντερα. Σχηματίζονται τα εξωτερικά γεννητικά του όργανα, ακόμα όμως δεν ξεχωρίζει το φύλο του εμβρύου στο υπερηχογράφημα. Τα κόκαλα και σι χόνδροι αναπτύσσονται γοργά. Αν και τα οστά αρχίζουν να σκληραίνουν στη διάρκεια της ενδομήτριας ανάπτυξής του, η διαδικασία αυτή θα συνεχιστεί και μετά τη γέννηση του εμβρύου και θα ολοκληρωθεί πολύ αργότερα, κατά την εφηβεία. Σε αυτή τη φάση, ο πλακούντας έχει πια ωριμάσει και αναλαμβάνει από τον λεκιθικό ασκό τη συντήρηση του εμβρύου. Από τώρα και μέχρι την 20η εβδομάδα το έμβρυο θα αναπτύσσεται ραγδαία και θα τελειοποιεί τις λειτουργίες του.

ΔΕΥΤΕΡΟ ΤΡΙΜΗΝΟ

Ως την 16^η εβδομάδα

Αν και μικροσκοπικό, μόλις 12 εκατοστά, το έμβρυο είναι πια τέλεια σχηματισμένο. Στο υπερηχογράφημα ξεχωρίζουν κάποια χαρακτηριστικά του προσώπου του, όπως η μύτη και το στόμα. Οι μύες στο πρόσωπο έχουν αναπτυχθεί και εκτελεί ασυναίσθητες συσπάσεις. Τα μάτια παραμένουν ερμητικά κλειστά, αλλά ο αμφιβληστροειδής χιτώνας αντιδρά στο φως που διαπερνά το τοίχωμα της κοιλιάς σας. Τα ακουστικά οστάρια σκληραίνουν και στα αφτιά του εμβρύου σας φτάνουν αμυδρά κάποιοι ήχοι. Αρχίζουν να φυτρώνουν τα φρύδια και οι βλεφαρίδες και να προβάλλουν τα νύχια στα δάχτυλα των χεριών του, τα οποία έχουν χωρίσει το ένα από το άλλο. Τα δάχτυλα των ποδιών έχουν επίσης ξεχωρίσει αλλά τα νύχια στα πόδια θα αρχίσουν να φυτρώνουν αργότερα. Το έμβρυο σε αυτή τη φάση δεν έχει καθόλου υποδόριο λίπος. Είναι τόσο αδύνατο, που πάνω στο λεπτό και διαφανές δέρμα του διακρίνονται οι διακλαδώσεις των αιμοφόρων αγγείων. Οι πνεύμονές του αναπτύσσονται, αλλά ακόμα είναι ανώριμοι και όλο το απαραίτητο οξυγόνο το προμηθεύεται από το αίμα του πλακούντα, που περνάει απευθείας στο κυκλοφοριακό του σύστημα. Μια πολύ σημαντική εξέλιξη είναι ότι ο εγκέφαλος συνδέεται με το νευρικό και το μυϊκό σύστημα επιτρέποντας τις πρώτες συντονισμένες κινήσεις. Αυτό σημαίνει ότι το έμβρυο αρχίζει να γίνεται δραστήριο. Λυγίζει και τεντώνει τα δάχτυλα, τα χέρια και τα πόδια του και πιπιλίζει τον αντίχειρα του.

Ως την 20^η εβδομάδα

Τώρα, που το έμβρυο σας είναι στο μέσο περίπου της εξέλιξης του, ο ρυθμός ανάπτυξης του επιβραδύνεται για να ωριμάσει με διαφορετικό τρόπο. Το βάρος πέφτει πια στην ανάπτυξη των πνευμόνων, του πεπτικού και του ανοσοποιητικού του συστήματος. Τα μάτια του, κλειστά ακόμα, κινούνται τώρα αργά από τη μια πλευρά στην άλλη. Οι γευστικοί κάλυκες είναι ώριμοι και μέσα στα ούλα έχουν σχηματιστεί τα πρώτα του δόντια. Ανοιγοκλείνει το στόμα και βγάζει ελαφρώς τη γλώσσα. Ακούει επίσης τους οξείς και δυνατούς ήχους, που το κάνουν να αναπηδάει. Καθώς το μυϊκό και το νευρικό του σύστημα είναι πιο ανεπτυγμένα, οι κινήσεις του είναι πιο ζωηρές και πιο συντονισμένες. Εσείς θα τις αισθάνεστε σαν απαλά «φτερουγίσματα» στην κοιλιά σας. Στο δέρμα του εμφανίζεται ένα λεπτό άχρωμο χνούδι, πάνω στο οποίο αγκιστρώνεται το εμβρυϊκό σμήγμα, μια κολλώδης ουσία που εκκρίνουν οι σμηγματογόνοι αδένες, Η ουσία αυτή λειτουργεί σαν προστατευτικό κάλυμμα, ώστε να μη «μουλιάσει» το υπερευαίσθητο δέρμα του εμβρύου στο αμνιακό υγρό. Επίσης, κάτω από το δέρμα αρχίζει να παράγεται το λίπος. Στρώσεις καστανού λίπους, το φαιό λίπος, εμφανίζονται στο λαιμό, στο στήθος και στα νεφρά, ενώ σε όλο το υπόλοιπο σώμα του αναπτύσσεται λευκό λίπος, με αποτέλεσμα να δείχνει λίγο πιο παχύ. Τα εξωτερικά γεννητικά του όργανα έχουν διαφοροποιηθεί και το φύλο του εμβρύου φαίνεται στο υπερηχογράφημα. Σε αυτή τη φάση, οι ωοθήκες του κοριτσιού περιέχουν περίπου επτά εκατομμύρια ωάρια, που θα ελαττωθούν στα δυο εκατομμύρια περίπου, όταν γεννηθεί. Επίσης, αναπτύσσονται οι θηλές και οι αδένες των μαστών και στα δυο φύλα.

Ως την 24^η εβδομάδα

Τον 6ο μήνα το έμβρυο έχει αποκτήσει πιο αρμονικές αναλογίες, ίδιες περίπου με του νεογέννητου. Το δέρμα του είναι κοκκινωπό και ρυτιδωμένο, επειδή δεν έχει ακόμα αρκετό λίπος. Το επιπλέον βάρος του, αναλογεί στην αύξηση του φαιού λίπους, που θα το διατηρήσει ζεστό τις πρώτες εβδομάδες μετά τη γέννησή του. Την 22η με 24η εβδομάδα τα βλέφαρα χωρίζουν και τα μάτια ανοίγουν και το έμβρυο στυλώνει το βλέμμα. Μπορεί να διακρίνει κάποιες σκιές και το κόκκινο φως μέσα από το τοίχωμα της κοιλιάς σας. Το οπτικό του πεδίο είναι 20-24 εκ., όσο και το πεδίο ορατότητας που έχει μέσα στη μήτρα. Τα φρύδια και οι βλεφαρίδες του έχουν σχηματιστεί. Οι κινήσεις του ζωηρεύουν, κλοτσάει, κάνει το χέρι του γροθιά και δίνει την εντύπωση ότι κρατιέται από τον ομφάλιο λώρο. Τα εγκεφαλικά κύτταρα που ελέγχουν τη συνειδητή σκέψη ωριμάζουν και σι αισθήσεις του οξύνονται. Επιπλέον, έχει αναπτύξει ένα πρόγραμμα δραστηριότητας, στο οποίο παρεμβάλλονται μεγάλα διαλείμματα ύπνου, 16-20 ωρών! Τώρα το έμβρυο ανταποκρίνεται στα χάδια σας και στους εξωτερικούς ήχους, Αναγνωρίζει, έστω κι αν φτάνει απόμακρη στα αφτιά του, τη φωνή του πατέρα του και δείχνει ιδιαίτερη προτίμηση στη μουσική και στις μελωδίες. Η φωνή σας του είναι πολύ οικεία, όπως και οι ήχοι στο σώμα σας, δηλαδή τα γουργουρητά της κοιλιάς σας, ο ήχος της ανάσας σας, η ροή του αίματος και ο ρυθμικός χτύπος της καρδιάς σας. Όλα του τα όργανα έχουν αναπτυχθεί και λειτουργούν πλέον κανονικά, με εξαίρεση τους πνεύμονες, που είναι ακόμα γεμάτοι με αμνιακό υγρό και θα χρειαστούν κάποιες εβδομάδες ακόμα για να ωριμάσουν. Αυτός είναι ο λόγος που, αν το μωρό γεννηθεί πρόωρα, θα επιβιώσει με δυσκολία και μόνο με τεχνική υποστήριξη. Η ανάπτυξη των πνευμόνων του θα πάρει χρόνο και ουσιαστικά θα ολοκληρωθεί 8 χρόνια μετά τη γέννησή του.

ΤΡΙΤΟ ΤΡΙΜΗΝΟ

Ως την 29^η εβδομάδα

Αν το έμβρυο γεννηθεί αυτόν το μήνα, θεωρείται πρόωρο. Έχει όμως πολλές πιθανότητες να επιζήσει, πάντα όμως με μηχανική υποστήριξη, γιατί τα πνευμόνια του είναι ακόμα ανώριμα. Οι περισσότεροι αεροθύλακες έχουν μεν αναπτυχθεί, αλλά δεν έχει αρχίσει ακόμα να παράγεται από τα κύτταρα των πνευμόνων ο παράγοντας επιφανειακής τάσης, μια ουσία που είναι ζωτική για την αναπνοή του. Ο εγκέφαλος έχει μεγαλώσει σημαντικά και οι νευρικές ίνες καλύπτονται με μια προστατευτική θήκη από λίπος. Με αυτή την εξέλιξη τα νευρικά μηνύματα μεταδίδονται γρηγορότερα αυξάνοντας την ικανότητα του εμβρύου να μαθαίνει και να κάνει πιο πολύπλοκες κινήσεις. Καθώς το έμβρυο μεγαλώνει, ο διαθέσιμος χώρος του στον αμνιακό σάκο προοδευτικά συρρικνώνεται. Αυτό δεν το εμποδίζει ακόμα να είναι αεικίνητο και θα παραμείνει έτσι έως την 36η εβδομάδα περίπου. Επειδή, όμως, ο όγκος του αμνιακού υγρού έχει μειωθεί περίπου στο μισό, οι ζωηρές κινήσεις του θα σας προκαλούν ακόμα και πόνο. Εσείς μπορείτε πια να αισθάνεστε το μωρό που σαλεύει μέσα σας, ακουμπώντας το χέρι στην κοιλιά σας. Αν αισθάνεστε ότι το έμβρυο σας έχει λόξυγκα, πιθανόν να ανεβοκατεβάζει το θώρακά του καθώς προετοιμάζει τα πνευμόνια του για την αναπνοή. Σε αυτή τη φάση όμως δεν χρειάζεται ακόμα να αναπνέει κανονικά, καθώς προμηθεύεται όλο το απαραίτητο οξυγόνο από τον πλακούντα, ο οποίος δουλεύει πυρετωδώς για να τροφοδοτεί το έμβρυο με οξυγόνο, θρεπτικά συστατικά και αντισώματα πολύτιμα για την ανάπτυξή του.

Ως την 35^η εβδομάδα

Το έμβρυο είναι πια τέλεια σχηματισμένο και τα όργανά του έχουν ωριμάσει, εκτός από τους πνεύμονες που αναπτύσσονται ακόμα. Χάρη στο λίπος που σχηματίζεται κάτω από το δέρμα, οι πτυχές στο σώμα του λειαίνουν και έχει αποκτήσει ροδαλό χρώμα. Χρειάζεται, όμως, επιπλέον λίπος για να μπορεί να διατηρήσει τη θερμοκρασία του σώματος του όταν γεννηθεί. Τώρα, πιθανόν να έχουν φυτρώσει και μαλλιά στο κεφάλι του. Σε αυτό το στάδιο η αντίδρασή του σε διάφορα ερεθίσματα είναι αυξημένη. Ανοιγοκλείνει συχνά τα βλέφαρα και αντιλαμβάνεται τις εναλλαγές του φωτός. Ακούει επίσης πιο «χρωματιστές» τις γυναικείες φωνές. Η γεύση του εκλεπτύνεται και δείχνει προτίμηση σε κάποιες ουσίες από το αμνιακό υγρό, κυρίως τις γλυκές. Το ανοσοποιητικό του σύστημα είναι ακόμα ανώριμο και παίρνει αντισώματα από τη μητέρα μέσω του πλακούντα. Μετά τη γέννα, θα προσλαμβάνει τα αντισώματα από το γάλα της. Αν γεννηθεί τώρα, λέγεται νεογνό και έχει μεγάλες πιθανότητες να επιζήσει. Οι όρχεις του αγοριού αρχίζουν να μπαίνουν στο όσχεο, ενώ οι ωοθήκες του κοριτσιού θα πάρουν την τελική τους θέση μετά τη γέννησή του. Σε αυτή τη φάση τα έντερα του εμβρύου είναι γεμάτα από μια καστανο-πρασινωπή ύλη, το μηκώνιο, που αποτελείται από χολή και εντερικά κύτταρα. Το μηκώνιο θα είναι η πρώτη αφόδευση του εμβρύου όταν γεννηθεί. Αν, ωστόσο, το αποβάλλει μέσα στο αμνιακό υγρό, αυτό είναι μια ένδειξη ότι το έμβρυο υποφέρει ή δυσφορεί. Το έμβρυο εξακολουθεί να καταπίνει και να ουρεί αμνιακό υγρό σε μεγάλες ποσότητες, οι οποίες λίγο πριν από τον τοκετό μπορεί να φτάνουν και τα 500 χιλιοστόλιτρα ημερησίως. Έτσι, προσλαμβάνει θρεπτικές ουσίες απαραίτητες για την ωρίμανση των πνευμόνων του και συγχρόνως προετοιμάζει το πεπτικό του σύστημα για να λειτουργήσει μετά τον τοκετό. Τώρα, που ο χώρος στον αμνιακό σάκο έχει περιοριστεί σημαντικά, κουλουριάζεται σφιχτά και η δραστηριότητά του είναι περιορισμένη. Ενδέχεται, μάλιστα, αν είναι πρωτότοκο, να γυρίσει με το κεφάλι προς τα κάτω και να πάρει θέση για τον τοκετό.

Ως την 40^η εβδομάδα

Από την 36η εβδομάδα και εξής το έμβρυο θεωρείται ώριμο για να γεννηθεί. Οι τελευταίες αυτές εβδομάδες της ενδομήτριας ζωής του είναι αφιερωμένες στην εναπόθεση υποδόριου λίπους. Έτσι, «αφρατεύει» και το δέρμα του γίνεται λείο και απαλό. Το χνούδι του πέφτει, αλλά το δέρμα του εξακολουθεί να είναι καλυμμένο με εμβρυϊκό σμήγμα. Τα νύχια στα χέρια και τα πόδια του έχουν φτάσει στις κορυφές των δαχτύλων και μπορεί να προεξέχουν. Αυτός είναι ο λόγος που κάποια νεογνά γεννιούνται με γρατσουνιές στο πρόσωπο. Τα μάτια του είναι γαλάζια, αλλά το πιθανότερο είναι ότι το χρώμα τους θα αλλάξει όταν γεννηθεί. Οι όρχεις του αγοριού βρίσκονται μέσα στο όσχεο και τα χείλη του αιδοίου έχουν πλησιάσει μεταξύ τους. Τα πνευμόνια έχουν ολοκληρώσει την εμβρυϊκή ανάπτυξη τους. Το έμβρυο παράγει τώρα μια ορμόνη, την κορτιζόλη που θα προετοιμάσει τους πνεύμονές του να πάρουν την πρώτη ανάσα της ζωής του. Η καρδιά του χτυπάει με 110-150 παλμούς το λεπτό. Το οστά της κρανιακής κοιλότητας έχουν συνδεθεί, αλλά δεν έχουν «κολλήσει» σφιχτά, προκειμένου το κρανίο να διατηρηθεί ελαστικό και να πιεστεί ελαφρώς κατά την έξοδό του από τον γεννητικό σωλήνα. Κάποιες περιοχές στην κορυφή του κεφαλιού, οι λεγόμενες πηγές, θα παραμείνουν μαλακές αρκετούς μήνες μετά τη γέννησή του. Η αντίστροφη μέτρηση έχει ήδη αρχίσει. Μέρα με τη μέρα, το έμβρυο, με μια «ακροβατική» κίνηση, θα γυρίσει ανάποδα, με το κεφάλι πάνω στον τράχηλο της μήτρας, πανέτοιμο για την έξοδό του. Εσείς θα πρέπει να είστε ανά πάσα στιγμή έτοιμη για να το υποδεχτείτε!

{Στην εικόνα το έμβρυο στο προστα­τευτικό του περιβάλλον (πηγή: Curtis, στο Cole & Cole, 2002)}.

Γ. Οι Νέες Τεχνολογίες

Υπερηχογραφήματα τα οποία γίνονται προκειμένου να διαπιστωθεί ότι το έμβρυο αναπτύσσεται φυσιολογικά, φαίνεται ότι ταυτόχρονα αυξάνουν και περιορίζουν το άγχος των γυναικών. Αυξάνουν το άγχος πριν από την εξέταση και το μειώνουν όταν η εξέταση δείξει ότι το έμβρυο είναι καλά.

Η προγεννητική φροντίδα περιλαμβάνει την ιατρική φροντίδα που δέχεται η έγκυος κατά το διάστημα της εγκυμοσύνης της.

Ο προγεννητικός έλεγχος περιλαμβάνει :

• τη λήψη ιστορικού
• μέτρηση βάρους
• μέτρηση αρτηριακής πίεσης
• κολπική εξέταση
• γενικές εξετάσεις ούρων και αίματος
• και 3 - 4 υπερηχογραφήματα, ένα εκ των οποίων Β επιπέδου (στον 5ο μήνα, μεταξύ 20ης - 24ης εβδομάδας της κύησης), το οποίο είναι πιο λεπτομερές για ανίχνευση τυχόν συγγενών ανωμαλιών του εμβρύου.

ΠΡΟΣΟΧΗ!!

Τα υπερηχογραφήματα έχουν συγκεκριμένα χρονικά όρια στα οποία πρέπει να ολοκληρώνονται. Μην χάνετε την ευκαιρία να επισκεφθείτε έγκαιρα το γυναικολόγο σας για να υποβληθείτε σε σημαντικές εξετάσεις που πραγματοποιούνται νωρίς στην εγκυμοσύνη.

 

Στον 3ο μήνα της εγκυμοσύνης, και συγκεκριμένα κατά την 11η-13η εβδομάδα της κύησης, γίνεται το υπερηχογράφημα αυχενικής διαφάνειας. Πρόκειται για μια κοιλιακή υπερηχογραφική εξέταση, κατά τη διάρκεια της οποίας ο γιατρός μετράει το πάχος της αυχενικής μοίρας του εμβρύου, μετράει δηλαδή το υγρό που υπάρχει κάτω από το δέρμα του στον αυχένα. Αυτός ο δείκτης μπορεί να προειδοποιήσει τον ειδικό για γενετικές και χρωμοσωμικές ανωμαλίες (π.χ. σύνδρομο Down).

 

Ως εγκυμοσύνη υψηλού κινδύνου ορίζεται η εγκυμοσύνη στη διάρκεια της οποίας υπάρχει αυξημένος κίνδυνος επιπλοκών που αφορούν στη μητέρα, αλλά και στο έμβρυο. Οι πιο συνήθεις παράγοντες που καθιστούν μια εγκυμοσύνη υψηλού κινδύνου είναι:

1. η μεγάλη ηλικία της μητέρας (άνω των 35)
2. ένα ιστορικό προηγούμενων αποβολών ή εξωμήτριας κύησης
3. η παρουσία κάποιας χρόνιας πάθησης (π.χ. διαβήτης)

Οι κυήσεις υψηλού κινδύνου είναι περίπου στο 10% όλων των κυήσεων.

Από τη στιγμή που θα διαπιστωθεί η εγκυμοσύνη αρχίζει η περίοδος της προγεννητικής αρωγής, δηλαδή η εκπαίδευση και η απόκτηση γνώσης για την καλύτερη δυνατή συμπεριφορά της εγκύου για την υγεία της και για το μωρό της. Τέτοια θέματα αφορούν τη διατροφή, τα αναγκαία συμπληρώματά της, καθώς και την αποφυγή βλαπτικών ουσιών. Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες η εκπαίδευση αυτή περιλαμβάνει επιλογή του τρόπου του τοκετού π.χ. τοκετός στο σπίτι. Στην Ελλάδα η γυναίκα δεν έχει αυτή τη δυνατότητα για παράδειγμα, η περινεοτομή που θεωρείται πάγια τακτική και δεν αποτελεί θέμα συζήτησης με τη μέλλουσα μητέρα. Η καισαρική τομή, επίσης, δεν αποτελεί θέμα συζήτησης. Ακόμα και η επισκληρίδιος αναισθησία, η οποία εξαρτάται από την εξοικείωση του αναισθησιολόγου με τη μέθοδο και όχι από την επιθυμία της μέλλουσας μητέρας. Έτσι ο ρόλος της γυναίκας γίνεται παθητικός και η απόλυτη κυριαρχία του μαιευτήρα αφήνει ελάχιστα περιθώρια συμμετοχής της ίδιας της εγκύου στις σχετικές αποφάσεις.

Συνθήκες της μητέρας και προγεννητική ανάπτυξη

Έρευνες έδειξαν ότι οι μητέρες που νοιώθουν στρες ή που αναστατώνονται ψυχικά εκκρίνουν ορμόνες, όπως η αδρεναλίνη και η κορτιζόνη, οι οποίες περνούν μέσω του πλακούντα στο έμβρυο και αυξάνουν την κινητικότητα του εμβρύου. Όταν μια γυναίκα βρίσκεται κάτω από υπερβολικό στρες και για μεγάλο χρονικό διάστημα στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, έχει περισσότερες πιθανότητες να αντιμετωπίσει επιπλοκές, όπως αποβολή, προβλήματα στη διάρκεια του τοκετού και πρόωρο βρέφος. Έχει επίσης μεγαλύτερες πιθανότητες να αποκτήσει ένα παιδί νευρικό, με δυσκολίες στον ύπνο και στο φαγητό.

Διατροφή

Η διατροφή σας κατά την εγκυμοσύνη είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση. Δεν επηρεάζει μόνο τη δική σας υγεία, αλλά και την υγεία του εμβρύου, και μάλιστα μακροπρόθεσμα. Αρκετές μελέτες δείχνουν ότι η διατροφή της μητέρας είναι σημαντική όχι μόνο για τη σωματική υγεία του βρέφους αλλά και για τη νοητική του ανάπτυξη.

Αντίθετα απ’ ό,τι πιστεύεται, αυτό που παίζει τον σημαντικότερο ρόλο δεν είναι το πόσο τρώτε αλλά το τι τρώτε. Για να μιλήσουμε με αριθμούς, μια έγκυος γυναίκα χρειάζεται μόνο 200 με 300 θερμίδες παραπάνω την ημέρα κατά το δεύτερο και τρίτο τρίμηνο (το ισοδύναμο μιας μπανάνας και ενός ποτηριού γάλακτος), συνολικά δηλαδή 1.900 με 2.100 θερμίδες ημερησίως, ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο με όλες τις βιταμίνες, σίδηρο και ασβέστιο.

Ακόμα κι αν έχετε δίδυμη ή πολλαπλή εγκυμοσύνη, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να αυξήσετε την ποσότητα της τροφής που καταναλώνετε. Φροντίστε μόνο να τρέφεστε υγιεινά για να τροφοδοτείτε τα έμβρυα με θρεπτικές ουσίες και το σώμα σας με περισσότερη ενέργεια και ζωτικότητα.

Το προτεινόμενο φυσιολογικό βάρος σε όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σας είναι περίπου 11-12 κιλά. Εάν όμως ήσαστε υπέρβαρη πριν από την εγκυμοσύνη, τότε 8 με 9 κιλά θεωρούνται επαρκή. Αν πάλι ήσαστε πολύ αδύνατη, θα πρέπει να πάρετε τουλάχιστον 12 με 13 κιλά για να μπορέσετε να αντεπεξέλθετε στις ανάγκες της εγκυμοσύνης και του τοκετού.

Μην επιχειρήσετε να κάνετε δίαιτα όσο είστε έγκυος, γιατί θα στερήσετε πολύτιμα θρεπτικά συστατικά από το έμβρυο και ζωτική ενέργεια από το σώμα σας. Άλλωστε, η αύξηση βάρους είναι ένα πολύ θετικό σημάδι φυσιολογικής εγκυμοσύνης.

ΤΟΚΕΤΟΣ (βλ. εικόνα των Clarke-Stewart & Koch, στο Cole & Cole, 2002)

Η μεγάλη στιγμή έφτασε! Αφού ειδοποιήσετε αμέσως τον προσωπικό σας γιατρό ξεκινήστε για το νοσοκομείο ή την κλινική στην οποία θα εισαχθείτε, μαζί με το σύντροφό σας ή κάποιο δικό σας άτομο που πιθανόν να χρειαστεί για να τακτοποιήσει γραφειοκρατικές εκκρεμότητες. Φτάνοντας στο νοσοκομείο, προσπαθήστε να είστε ήρεμη (όσο μπορείτε). Θα συναναστραφείτε με πολλά και διαφορετικά άτομα που πιθανόν να συναντάτε και για πρώτη φορά (μαία, ειδικευόμενοι γυναικολόγοι). Ο γυναικολόγος σας θα σας εξετάσει για να διαπιστωθεί ότι ο τράχηλος έχει μαλακώσει και ότι έχει αρχίσει να διαστέλλεται. Εάν είναι ώριμος, θα σας μεταφέρουν στην αίθουσα του τοκετού. Φροντίστε να είστε νηστική από στερεά και υγρή τροφή, για να αποφύγετε τη ναυτία και τους εμετούς στα όψιμα στάδια του τοκετού. Η μαία θα σας κάνει υποκλυσμό για να αδειάσει το έντερο και θα σας ξυρίσει την περιοχή του εφηβαίου και του περινέου. Μπορείτε όμως να ζητήσετε να σας απαλλάξουν από την παραπάνω διαδικασία. Αν ο αμνιακός σάκος δεν έχει σπάσει ακόμα φυσιολογικά, η μαία θα προκαλέσει τη ρήξη του. Στο στάδιο αυτό θα σας κάνουν την επισκληρίδιο αναισθησία (με διαστολή 5-6 εκατοστών), εφόσον το έχετε ζητήσει, και θα αρχίσετε να νιώθετε μάλλον πίεση παρά πόνο στην περιοχή της λεκάνης. Αν όμως έχετε αποφασίσει να μην πάρετε αναλγητικά, τότε είναι η κατάλληλη στιγμή να αρχίσετε να εφαρμόζετε τις ασκήσεις αναπνοής και τις τεχνικές χαλάρωσης που έχετε διδαχθεί στα προγεννητικά μαθήματα ανώδυνου τοκετού. Ακόμη όμως και αν δεν τα έχετε παρακολουθήσει, η ηρεμία στο στάδιο αυτό, καθώς και η παρουσία του συντρόφου σας, είναι οι καλύτεροι σύμμαχοι σας. Είναι προτιμότερο πάντως να είστε ενεργητική, να αλλάζετε θέσεις και να κινείστε μέσα στο δωμάτιο ή, ακόμα καλύτερα, να στέκεστε όρθια, γιατί η πίεση που ασκεί το βάρος του εμβρύου βοηθάει τον τράχηλο να διασταλεί. Ένα ζεστό ντους ή ένα μπάνιο θα σας ανακουφίσει σημαντικά από τις ωδίνες.

Ο τοκετός συνήθως χωρίζεται σε τρία επάλληλα στάδια:

1. Το πρώτο στάδιο, της διαστολής του τραχήλου, διαρκεί από τις πρώτες τακτικές συστολές της μήτρας μέχρις ότου ο τράχηλος της μήτρας -το άνοιγμα της μήτρας προς τον κόλπο- διασταλεί πλήρως (με άνοιγμα 10 εκατοστών, ώστε να χωράει η περίμετρος της κεφαλής του εμβρύου) και οι συνδέσεις μεταξύ των οστών της λεκάνης γίνουν πιο ελαστικές. Η διάρκεια αυτού του σταδίου ποικίλλει από γυναίκα σε γυναίκα και από τοκετό σε τοκετό. Η πιο συχνή διάρκεια για πρωτότοκες μητέρες είναι 14 έως 20 ώρες. Στην αρχή οι συσπάσεις των μυών έρχονται κάθε 15 με 20 λεπτά και διαρκούν από 15 έως 60 δευτερόλεπτα. Καθώς προχωράει ο τοκετός, οι συσπάσεις γίνονται πιο συχνές, πιο έντονες και έχουν μεγαλύτερη διάρκεια.
2. Όταν ο τράχηλος διασταλεί πλήρως, το έμβρυο ωθείται, με το κεφάλι, μέσω του τραχήλου στον κόλπο. Αυτό είναι το δεύτερο στάδιο του τοκετού, της εξώθησης του εμβρύου. Οι συσπάσεις έρχονται τώρα συνήθως κάθε ένα λεπτό και διαρκούν περίπου ένα λεπτό. Η πίεση του εμβρύου και οι ισχυρές συστολές της μήτρας, αναγκάζουν συνήθως τη μητέρα να σπρώξει το παιδί προς τα κάτω και προς τα έξω. Συνήθως το πάνω μέρος του κεφαλιού και το μέτωπο εμφανίζονται πρώτα. Καμιά φορά, τα βρέφη έρχονται με τα πόδια ή τα οπίσθια και αυτό λέγεται ισχιακή προβολή.
3. Τέλος, το τρίτο στάδιο του τοκετού, της υστεροτοκίας στάδιο (που δεν παρουσιάζεται στην εικόνα), αρχίζει όταν το βρέφος εμφανίζεται από τον κόλπο και η μήτρα συσπάται. Ο πλακούντας συσπειρώνεται και αποκολλάται από το τοίχωμα της μήτρας, παρασύροντας μαζί του και τους άλλους υμένες. Οι συσπάσεις σύντομα εξωθούν τον πλακούντα και τους υμένες του αμνιακού σάκου, τα οποία αποβάλλονται ως ύστερο.

ΜΕΤΑΓΕΝΝΗΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Η περίοδος της λοχείας

Μετά το εξιτήριο από την κλινική ή το νοσοκομείο (μεταγεννητική περίοδος), η μητέρα είναι πλέον υπεύθυνη για το παιδί της, καθώς και για τα προβλήματα υγείας που τυχόν αντιμετωπίζει η ίδια. Είναι η περίοδος της λοχείας κατά την οποία συντελούνται αλλαγές στο σώμα της μητέρας, αφού αυτό τείνει να επανέλθει στην προ εγκυμοσύνης κατάσταση. Επίσης, για τις περισσότερες μητέρες, αυτή είναι η περίοδος του θηλασμού. Δυστυχώς, κανένας φορέας (είτε δημόσιος είτε ιδιωτικός) δεν παρέχει συστηματική και οργανωμένη φροντίδα γι' αυτή την τόσο σημαντική φάση της ζωής της μητέρας αλλά και του βρέφους. Συνήθως, ο μαιευτήρας εξετάζει τη γυναίκα 40 μέρες έως τρεις μήνες μετά τον τοκετό προκειμένου να επιβεβαιώσει την υποστροφή της μήτρας και την έλλειψη επιπλοκών. Με αυτή την εξέταση ολοκληρώνεται και ο μεταγεννητικός έλεγχος. Συνήθως, κάποιος παιδίατρος (τον οποίο θα επιλέξει η μητέρα κατά τον ίδιο τρόπο που έχει επιλέξει και το γυναικολόγο της) θα αναλάβει το παιδί. Εναπόκειται βέβαια στην πρωτοβουλία της μητέρας αν θα το κάνει, αφού δεν υπάρχει πρό­γραμμα που να συμπεριλαμβάνει υποχρεωτικές επισκέψεις από ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό στον τόπο κατοικίας της μητέ­ρας, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες. Όπως ήδη αναφέρθηκε, εξαιτίας της έλλειψης υποστήριξης κατά την περίοδο του θηλα­σμού, τα πολύ συνηθισμένα προβλήματα που παρουσιάζονται σε αυτή την περίοδο λύνονται συνήθως με συμβουλές από το οικογε­νειακό ή φιλικό περιβάλλον, ή από το μαιευτήρα και τον παιδία­τρο που είναι υπεύθυνοι για τον τοκετό και το βρέφος αντιστοί­χως.

Η έμφαση στο φυσιολογικό τοκετό προκαλεί συχνά αίσθημα ματαίωσης σε περιπτώσεις γυναικών στις οποίες οι συνθήκες επιβάλλουν ιατρική παρέμβαση. Παρόμοια συναισθήματα εμφανίζονται σε περιπτώσεις γυναικών που εξ αρχής δεν μπορούν να θηλάσουν το μωρό τους ή που διακόπτουν το θηλασμό. Στην Ελλάδα η δυνατότητα επεξεργασίας αυτών των συναισθημάτων είναι σπά­νια, καθ' όσον οι ομάδες που εφαρμόζουν «εναλλακτικές» πρακτικές γέννησης δεν πλαισιώνονται από επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Καλό είναι να τονίζουμε τα θετικά του φυσιολογικού τοκετού και του θηλασμού για τη μητέρα και το μωρό, αλλά να μην εμμένουμε παθητικά σε αυτά, φροντίζοντας κάθε μια περίπτωση να εξετάζεται ξεχωριστά.

Βασικές γνώσεις κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης

1. Προστατέψτε το έμβρυο σας

Οι πρώτες 12 εβδομάδες της εγκυμοσύνης είναι και οι πιο καθοριστικές, καθώς τότε αναπτύσσονται όλα τα βασικά όργανα του εμβρύου σας. Αν είστε έγκυος και δεν το γνωρίζετε, πιθανόν να βλάψετε το έμβρυο σοβαρά με το τσιγάρο, το αλκοόλ, διάφορα φάρμακα και ακτινογραφίες. Αν υποψιάζεστε ότι είστε έγκυος, φροντίστε να το επιβεβαιώσετε το συντομότερο δυνατό. Υιοθετήστε αμέσως ένα θρεπτικό διαιτολόγιο και υγιεινές συνήθειες, για να προστατέψετε το έμβρυο σε αυτή την ευαίσθητη φάση της ανάπτυξής του.

2. Τι είναι το υπερηχογράφημα αυχενικής διαφάνειας;

Στον 3ο μήνα της εγκυμοσύνης γίνεται το υπερηχογράφημα αυχενικής διαφάνειας. Η αυχενική διαφάνεια φαινομενικά δεν είναι παρά μια απλή υπερηχογραφική εξέταση. Ειδικότερα, πρόκειται για μια κοιλιακή υπερηχογραφική εξέταση που γίνεται κατά την 11η-13η εβδομάδα της κύησης. Σήμερα αποτελεί εξέταση ρουτίνας αφού γίνεται σε όλα πλέον τα δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία (αν και πρέπει να σημειωθεί ότι απαραίτητη προϋπόθεση για την σωστή εφαρμογή και αποτελεσματικότητά της είναι να γίνεται από γιατρό που έχει λάβει την σχετική εκπαίδευση για την διενέργειά της). Αυτό που ενδιαφέρει τον γιατρό είναι να μετρήσει το πάχος της αυχενικής μοίρας του εμβρύου, να μετρήσει δηλαδή το υγρό που υπάρχει κάτω από το δέρμα του στον αυχένα. Αυτός ο δείκτης μπορεί να προειδοποιήσει τον ειδικό για το σύνδρομο Down και άλλες γενετικές και χρωμοσωμικές ανωμαλίες. Όσο πιο λεπτό είναι το πάχος της αυχενικής μοίρας, τόσο πιο μικρός είναι ο κίνδυνος. Ενώ όσο πιο μεγάλο είναι το πάχος και αντίστοιχα η τιμή του δείκτη, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα να υπάρχει κάποια ανωμαλία στο έμβρυο. Ο δείκτης θεωρείται φυσιολογικός εάν είναι μέχρι δύο χιλιοστά. Η πιθανότητα είναι μεγαλύτερη σε γυναίκες προχωρημένης ηλικίας. Η ευαισθησία του υπερηχογραφήματος για την ανίχνευση του συνδρόμου Down είναι 80-82%.

3. Τι είναι το τεστ PAPP-a;

Είναι ο προσδιορισμός στο αίμα της πρωτεϊνης PAPP-a και της ελεύθερης β-χοριακής γοναδοτροπίνης (μέτρηση βιοχημικών δεικτών ελεύθερη ß-hCG και PAPP-A). Γυναίκες που κυοφορούν έμβρυα με σύνδρομο Down έχουν χαμηλή πρωτεϊνη PAPP-a και υψηλή β-χοριακή γοναδοτροπίνη. Αν η συγκεκριμένη μέτρηση συνδυαστεί με το υπερηχογράφημα αυχενικής διαφάνειας, τότε η ευαισθησία ανίχνευσης του συνδρόμου Down αυξάνεται κατά πολύ (πάνω από 90%). Το αποτέλεσμα εκφράζεται με πιθανότητα εκδήλωσης, π.χ. 1/300 (ένα προς τριακόσια). Αυτό θεωρείται και το όριο ασφάλειας. Αν η πιθανότητα εμφάνισης συνδρόμου Down είναι μεγαλύτερη (π.χ. 1/150), τότε προτείνεται στη γυναίκα να υποβληθεί σε μια από τις εξετάσεις που παρέχουν με ακρίβεια τη διάγνωση της ύπαρξης ή όχι χρωμοσωμικών ανωμαλιών (συμπεριλαμβανομένου και του Down), όπως είναι η αμνιοπαρακέντηση.

4. Τι είναι το ρινικό οστό και τι σημασία έχει η ανίχνευσή του στο υπερηχογράφημα;

Η παρουσία ρινικού οστού στο έμβρυο σε αυτή την ηλικία κυήσεως μειώνει περαιτέρω τον κίνδυνο για σύνδρομο Down, ενώ η απουσία του τον αυξάνει. Η ανίχνευση του ρινικού οστού από αυτήν την ηλικία κυήσεως είναι πολύ καλός προγνωστικός παράγοντας, αφού η πιθανότητα για σύνδρομο Down μειώνεται κατά 3 φορές.

5. Τι είναι το τριπλό τεστ;

Πρόκειται για προσδιορισμό στο αίμα της μητέρας 3 ουσιών, της β-χοριακής γοναδοτροπίνης, της α-φετοπρωτεϊνης και της ελεύθερης οιστριόλης. Χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό της πιθανότητας εμφάνισης συνδρόμου Down, αλλά και για τον προσδιορισμό άλλων νοσημάτων του εμβρύου όπως της δισχιδούς ράχης. Το τριπλό τεστ πραγματοποιείται στον 4ο μήνα και ιδανικά μεταξύ της 16ης και 18ης εβδομάδας εγκυμοσύνης.

6. Τι είναι η αμνιοπαρακέντηση;

Η αμνιοπαρακέντηση είναι ειδική διαγνωστική εξέταση που προτείνεται συνήθως σε εγκύους άνω των 35 ετών. Ο γιατρός θα σας ζητήσει πιθανόν να κάνετε αμνιοπαρακέντηση εφόσον είστε άνω των 35 ετών και αυτή είναι η πρώτη σας εγκυμοσύνη ή αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό χρωμοσωμικών ανωμαλιών από την πλευρά τη δική σας ή του συντρόφου σας.Η εξέταση της αμνιοπαρακέντησης δίνει πολύτιμες πληροφορίες για το έμβρυο:

• Χρωμοσωμικές ανωμαλίες, κυρίως το σύνδρομο Down.
• Ανωμαλίες στο κεντρικό νευρικό σύστημα, όπως η δισχιδής ράχη και η ανεγκεφαλία.
• Το φύλο του εμβρύου, εφόσον υπάρχει ιστορικό αιμοφιλίας.
• Η ηλικία του εμβρύου, για να διαπιστωθεί αν τα πνευμόνια του είναι ώριμα, σε περίπτωση που πρέπει να γεννηθεί πρόωρα
• Η ομάδα αίματος του εμβρύου, σε περίπτωση που απαιτείται ενδομήτρια μετάγγιση αίματος.

Η αμνιοπαρακέντηση γίνεται συνήθως μεταξύ της 14ης και της 26ης εβδομάδας,τότε που το έμβρυο περιβάλλεται με αρκετή ποσότητα αμνιακού υγρού. Με τη βοήθεια υπερήχων, ο γιατρός θα εντοπίσει ένα σημείο στο αμνιακό υγρό όπου δεν κινδυνεύει να τραυματίσει το έμβρυο και τον πλακούντα. Έπειτα, μέσω του κοιλιακού σας τοιχώματος, εισάγει μια σύριγγα στον αμνιακό σάκο και εξάγει 10 με 20 χιλιοστόλιτρα υγρού που περιέχει κύτταρα του εμβρύου και άλλα στοιχεία. Τα κύτταρα αυτά στέλνονται για καλλιέργεια. Τα αποτελέσματα αυτής της εξέτασης δίνουν πολύ χρήσιμες πληροφορίες για την υγεία του εμβρύου, αλλά θα χρειαστεί να περιμένετε τουλάχιστον δύο εβδομάδες μέχρι να τα πάρετε. Ο κίνδυνος αποβολής μετά την εξέταση είναι 1 προς 200, ενώ το ποσοστό των αποβολών αυξάνεται αν η εξέταση γίνει πριν από τη 14η εβδομάδα.

7. Τι είναι το υπερηχογράφημα Β επιπέδου;

Στον 5ο μήνα πραγματοποιείται συνήθως και το αναλυτικό υπερηχογράφημα Β επιπέδου. Είναι μια αναλυτική καταγραφή με τον υπερηχοτομογράφο όλων των συστημάτων και των ανατομικών σχέσεων του σώματος του εμβρύου, με στόχο την πρώιμη ανίχνευση ανωμαλιών στη διάπλασή του. Ο 5ος μήνας δίνει τη δυνατότητα αφενός ευκρινούς καταγραφής των ανωμαλιών λόγω του μεγέθους του εμβρύου, και αφετέρου λόγω της ανωριμότητας της εγκυμοσύνης, δίνει την ευχέρεια διακοπής αυτής σε περίπτωση που βρεθούν σημαντικές ανωμαλίες. Σε γενικές γραμμές θεωρείται αξιόπιστο, ωστόσο όχι απόλυτα. Υπάρχουν ανωμαλίες στην διάπλαση που ανιχνεύονται σε ποσοστό άνω του 90% (π.χ. ανεγκεφαλία, δισχιδής ράχη) και ανωμαλίες που δύσκολα ανευρίσκονται (π.χ. μεγάλες καρδιακές ανωμαλίες). Ωστόσο με τα σημερινά δεδομένα το υπερηχογράφημα Β επιπέδου είναι το πιο χρήσιμο διαθέσιμο εργαλείο για την παρακολούθηση της εγκυμοσύνης. Εκτός των ανωμαλιών στη διάπλαση το υπερηχογράφημα στον 5ο μήνα θα μας δείξει τη θέση του πλακούντα, την ποιότητα του πλακούντα, την ανάπτυξη του εμβρύου και την ροή αίματος στον πλακούντα.

8. Τι είναι η Βυθοσκόπηση στην εγκυμοσύνη;

Οι γυναίκες που είναι χρήστες φακών επαφής, καλό είναι να αποφεύγουν τη χρήση τους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ώστε ο γυναικολόγος να μπορέσει να τις ενημερώσει για την βυθοσκόπηση. Πρόκειται για μια ειδική εξέταση, που γίνεται συνήθως στον 8ο μήνα της εγκυμοσύνης, κατά τη διάρκεια της οποίας ο οφθαλμίατρος ρίχνει σταγόνες στα μάτια της εγκύου, για τη διαστολή της κόρης, προκειμένου να εξετάσει το βυθό του ματιού (για λίγη ώρα η όραση της εγκύου θα είναι θολή). Πολλές φορές κρίνεται σημαντική η απόφαση να γίνει υποχρεωτικά καισαρική τομή, ειδικά σε εγκύους με υψηλή μυωπία, με σκοπό να αποφευχθεί ο κίνδυνος της αποκόλλησης του αμφιβληστροειδούς, γιατί ο τοκετός ενδεχομένως να αυξήσει την πιθανότητα αποκόλλησης αμφιβληστροειδούς, καθώς υπάρχει αρκετή πίεση και στα μάτια κατά την διάρκεια του τοκετού. Οι οφθαλμίατροι υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχει αντένδειξη για φυσιολογικό τοκετό ακόμα και στην υψηλή μυωπία. Τελευταίες μελέτες μάλιστα που έγιναν σε εγκύους μύωπες από -4,5 βαθμούς έως -15 βαθμούς μυωπία, έδειξαν ότι ο φυσιολογικός τοκετός, ακόμα και στην υψηλή μυωπία δεν προκαλεί αποκόλληση αμφιβληστροειδούς. Πρέπει να ενημερώσετε το γυναικολόγο σχετικά με τη μυωπία σας, ώστε να σας παραπέμψει σε οφθαλμίατρο για βυθοσκόπηση και μετά από συνεννόηση να αποφασίσετε τον τρόπο θα πραγματοποιηθεί ο τοκετός (καισαρική ή φυσιολογικός τοκετός).

9. Τι είναι η περινεοτομία;

Είναι χειρουργική τομή που γίνεται στο περίνεο (τον ιστό μεταξύ των εξωτερικών γεννητικών οργάνων και πρωκτού) με ειδικό ψαλίδι για να διευκολυνθεί η έξοδος του εμβρύου αν είναι μεγάλο, για να επιταχυνθεί ο τοκετός αν υπάρχουν επιπλοκές, και για να μη σχιστούν οι μύες του περινέου. Επειδή η περινεοτομία γίνεται με τοπική αναισθησία στη διάρκεια μιας σύσπασης, πολλές γυναίκες δεν αισθάνονται πόνο. Για τη συρραφή του περινέου χρησιμοποιούνται ράμματα που απορροφώνται μόνα τους μέσα σε μια εβδομάδα.

10. Τι είναι η επισκληρίδιος αναισθησία;

Πρόκειται για αναλγησία και όχι για αναισθησία. Ειδικότερα, πρόκειται για μια περιοχική αναλγησία η οποία πήρε το όνομά της από το γεγονός ότι χορηγείται στον επισκληρίδιο χώρο, έναν κενό χώρο μεταξύ του οστού και της σκληρής μεμβράνης που περιβάλλει και προστατεύει το μυελό των οστών. Από πρακτική άποψη, τα πράγματα γίνονται ως εξής: Αρχικώς εισάγεται στον επισκληρίδιο χώρο μια βελόνη, η οποία χρησιμοποιείται ως οδηγός για την είσοδο του ειδικού καθετήρα. Η βελόνη απομακρύνεται, ενώ ο καθετήρας, που σταθεροποιείται στην πλάτη της επιτόκου, χρησιμεύει για την παροχή των φαρμάκων. Η διαδικασία κρατάει 20 με 40 λεπτά και η επίδραση διαρκεί αρκετές ώρες, αν και μπορεί να χρειαστεί συμπληρωματική δόση. Κατά προτίμηση η επισκληρίδιος γίνεται όταν ο τράχηλος έχει διαστολή 5-6 εκατοστών και οι συσπάσεις είναι αρκετά έντονες. Η νάρκωση επιδρά στην περιοχή της κοιλιάς και στα πόδια, μουδιάζοντας τα νεύρα που μεταφέρουν τα μηνύματα του πόνου από τη μήτρα και τον τράχηλο προς τον εγκέφαλο, εξασφαλίζοντας έτσι έναν ανώδυνο τοκετό. Επειδή από την αναισθησία δεν θα νιώθετε τις συσπάσεις, η μαία θα ακουμπάει την κοιλιά σας για να αισθάνεται τις ωδίνες και θα σας υποδεικνύει πότε να εξωθείτε. Πιθανόν να σας τοποθετήσουν καθετήρα στην ουροδόχο κύστη, καθώς λόγω της αναισθησίας δεν θα έχετε την αίσθηση της ούρησης. Ο γιατρός σας, ακόμα και αν είναι υπέρμαχος του φυσιολογικού τοκετού, δεν θα αρνηθεί να ικανοποιήσει το αίτημά σας ούτε θα επιχειρήσει να σας επιβάλει την άποψή του, γιατί μια κακή εμπειρία στον τοκετό είναι δυνατόν να έχει αντίκτυπο στη σχέση σας με το παιδί. Επειδή για τη χορήγηση της νάρκωσης απαιτείται αναισθησιολόγος, φροντίστε να έχετε ενημερώσει έγκαιρα το μαιευτήριο ότι επιθυμείτε επισκληρίδιο αναισθησία, ώστε να είναι διαθέσιμος την ώρα του τοκετού. Ακόμη και με επισκληρίδιο η έγκυος θα νιώθει πολύ έντονη πίεση στη λεκάνη και επιτακτική την ανάγκη να εξωθήσει. Μετά τον τοκετό, θα πρέπει να μείνετε στο κρεβάτι για να συνέλθετε από την αναισθησία. Αν και δεν έχουν διαπιστωθεί μακροχρόνιες παρενέργειες, πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η επισκληρίδιος μπορεί να προκαλέσει πολλά προβλήματα στην έγκυο, όπως υπόταση (η οποία αντιμετωπίζεται με τη χορήγηση υγρών),έντονοι πονοκέφαλοι (οι οποίοι όμως αντιμετωπίζονται), εμφάνιση ρίγους που δεν διαρκεί παρά μερικά λεπτά, καθώς και ότι κάποια ποσότητα φτάνει στο έμβρυο. Ελάχιστες περιπτώσεις είναι απολύτως «απαγορευτικές» για την επισκληρίδιο, όπως οι διαταραχές της πηκτικότητας του αίματος και η ύπαρξη τοπικής λοίμωξης. Ωστόσο, υπάρχουν μια σειρά «σχετικών αντενδείξεων», όπου καλό είναι η επισκληρίδιος να αποφεύγεται: τέτοιες είναι οι χρόνιες παθήσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος (π.χ. σκλήρυνση κατά πλάκας), δυσμορφίες της σπονδυλικής στήλης (π.χ. σκολίωση), αιμορραγία, χαμηλός αιματοκρίτης και κίνδυνος αφυδάτωσης, δύσκολη διασωλήνωση, δυσφορία, είτε της μητέρας είτε του μωρού, λόγω κακής οξυγόνωσης. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι σε πολλές περιπτώσεις οι παραπάνω αντενδείξεις δεν συνεπάγονται απαγόρευση της χορήγησης επισκληριδίου, αλλά κατάλληλη διαχείριση του θέματος, και κυρίως, συζήτηση με το γιατρό μας.

Το πιο σημαντικό σε έναν τοκετό είναι να τον βιώσουμε ως θαύμα της ζωής και όχι ως τραύμα,αφού πολλές φορές συμβαίνει όταν φτάνει η πολυπόθητη στιγμή και οι ωδίνες αυξάνουν σε ένταση και συχνότητα, όχι απλώς να ξεχνάμε τις αναπνοές και τα περί διαχείρισης του πόνου, αντίθετα μάλιστα, να μας πιάνει πανικός! Τη γέννηση του παιδιού μας είναι απόλυτα δυνατό να την απολαύσουμε ψυχικά ανώδυνα σε όλο της το μεγαλείο, παρά τις ωδίνες που οπωσδήποτε τη συνοδεύουν, και η επισκληρίδιος προσφέρεται ως μια «εξωτερική» ανακούφιση στους πόνους, δίνοντας έτσι στη μέλλουσα μητέρα τη δυνατότητα επιλογής σε θέματα που αφορούν την ίδια.

11. Το φολικό οξύ

Είναι μια βιταμίνη του συμπλέγματος Β (γνωστή ως Β9) απαραίτητη για την πανομοιότυπη αντιγραφή του DNA στη διάρκεια των κυτταρικών διαιρέσεων. Έχει διαπιστωθεί ότι έλλειψη φολικού οξέος προκαλεί γενετικά ελαττώματα στον εγκέφαλο (ανεγκεφαλία) και στη σπονδυλική στήλη (δισχιδή ράχη) του εμβρύου. Η λήψη φολικού οξέος όσο προσπαθείτε να συλλάβετε και στην αρχή της εγκυμοσύνης έχει αποδειχτεί ότι μειώνει τον κίνδυνο των γενετικών ανωμαλιών περίπου κατά 50%. Το ιδανικό θα ήταν να λαμβάνετε επαρκή ποσότητα φολικού οξέος τουλάχιστον ένα μήνα πριν μείνετε έγκυος, γιατί οι δυσπλασίες προκαλούνται τον πρώτο μήνα μετά τη σύλληψη, όταν πολλές γυναίκες αγνοούν ότι κυοφορούν, και να συνεχίσετε τη λήψη του σε όλο το πρώτο τρίμηνο, τότε που σχηματίζονται τα βασικά όργανα του εμβρύου. Τροφές πλούσιες σε φολικό οξύ είναι τα πορτοκάλια, το σπανάκι, ο αρακάς, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, τα όσπρια, οι μπανάνες και τα καρύδια. Η συνιστώμενη δόση για τις έγκυες είναι 400 mcg.

12. Πρόωρος τοκετός

Πρόωρος είναι ο τοκετός που συμβαίνει πριν από την 37η εβδομάδα της εγκυμοσύνης. Πέντε περίπου στους εκατό τοκετούς είναι πρόωροι. Αν το έμβρυο γεννηθεί μεταξύ της 34ης και της 37ης εβδομάδας θα είναι απολύτως υγιές και δεν θα χρειαστεί μεταγεννητική φροντίδα. Αν, όμως, γεννηθεί νωρίτερα, είναι ακόμα ανώριμο και θα χρειαστεί να παραμείνει σε μονάδα εντατικής νοσηλείας. Οι πιθανότητες για έναν πρόωρο τοκετό αυξάνονται αν η μέλλουσα μητέρα:

• έχει δίδυμη ή πολλαπλή κύηση,
• έχει ανεπάρκεια τραχήλου,
• πάσχει από λοίμωξη που προκαλεί υψηλό πυρετό,
• πάσχει από διαβήτη ή νεφρική ανεπάρκεια,
• καπνίζει ή πίνει αλκοόλ ενώ κυοφορεί,
• έχει ιστορικό αυτόματων εκτρώσεων.

13. Καισαρική τομή είναι η χειρουργική εκμαίευση του εμβρύου διαμέσου των τοιχωμάτων της μήτρας και της κοιλιάς. Η καισαρική τομή κρίνεται απαραίτητη εκ των προτέρων αν:

• η μέλλουσα μητέρα πάσχει από διαβήτη, προεκλαμψία (σοβαρή ασθένεια που εμφανίζεται μόνο στη διάρκεια της εγκυμοσύνης με συμπτώματα όπως απότομη αύξηση της αρτηριακής πίεσης, λεύκωμα στα ούρα, υπερβολικό πρήξιμο στα πόδια, τα χέρια και στο πρόσωπο, πονοκέφαλοι, ναυτίες, εμετοί, θολή όραση, πόνοι στην πλάτη και απότομη αύξηση βάρους), είναι θετική στον ιό HIV ή υπάρχει άλλο πρόβλημα υγείας, όπως ο έρπης των γεννητικών οργάνων, υψηλού βαθμού μυωπία, κ.λπ.
• η μέλλουσα μητέρα έχει στενή πύελο και το έμβρυο είναι μεγάλο,
• το έμβρυο βρίσκεται σε ισχιακή ή άλλη ανώμαλη προβολή,
• υπάρχουν τρία ή παραπάνω έμβρυα,
• υπάρχει προδρομικός πλακούντας ή ο πλακούντας έχει αποκολληθεί πρόωρα.

Το ποσοστό των καισαρικών τομών κυμαίνεται από 12% στη Δανία έως 24% στην Ιταλία. Στις ΗΠΑ είναι 25% και στο Η.Β 11-18%. Στην Ελλάδα είναι πάνω από 30% και θεωρείται υπερβολικά υψηλό.

14. Τι είναι ο πλακούντας;

Ο πλακούντας είναι ένας εκπληκτικός μηχανισμός, προσκολλημένος στη μήτρα, που λειτουργεί συγχρόνως σαν πνεύμονας, στομάχι, έντερο και νεφρό του εμβρύου! Ο ρόλος του είναι να παρέχει στο έμβρυο το οξυγόνο και τις θρεπτικές ουσίες, που αντλεί από το αίμα σας και να απομακρύνει από το έμβρυο τα απόβλητα του, δηλαδή διοξείδιο του άνθρακα και άλλες άχρηστες ουσίες. Η ανταλλαγή αυτή συντελείται με άψογο τρόπο μέσω του ομφάλιου λώρου και μάλιστα χωρίς να αναμειγνύεται ποτέ το αίμα το δικό σας με του εμβρύου! Ο πλακούντας λειτουργεί επίσης σαν φίλτρο, γιατί εμποδίζει τα μικρόβια και τα βακτηρίδια να τον διαπεράσουν και να μολύνουν το έμβρυο, όχι όμως τα φάρμακα, το αλκοόλ, το τσιγάρο και άλλες επιβλαβείς ουσίες.

15. Τι είναι το αμνιακό υγρό;

Ο αμνιακός σάκος είναι ένας διαφανής ανθεκτικός υμένας γεμάτος διαυγές υγρό, μέσα στο οποίο πλέει και αναπτύσσεται ανεμπόδιστα το έμβρυο. Το υγρό αυτό, που είναι καθαρό γιατί ανακυκλώνεται διαρκώς, του παρέχει ζεστασιά και προστασία από τους κραδασμούς. Ως τη δέκατη τέταρτη εβδομάδα, διαπερνάει το δέρμα του εμβρύου. Μετά από αυτό το διάστημα, οπότε αρχίζει η αποδοτική λειτουργία των νεφρών, το έμβρυο καταπίνει το αμνιακό υγρό και το αποβάλλει με τη μορφή ούρων. Αυτό το κάνει για να «προπονήσει» τα νεφρά του. Μέχρι την τριακοστή τέταρτη εβδομάδα, το έμβρυο θα έχει άφθονο χώρο μέσα στο υδάτινο περιβάλλον του για να αλλάζει διαρκώς θέσεις και να «γυμνάζει» τους μυς του, σαν μικρός κολυμβητής σε πισίνα. Εσείς αρχικά δεν θα νιώθετε τις κινήσεις του, γιατί είναι ανεπαίσθητες και «πνίγονται» μέσα στο άφθονο υγρό που το περιβάλλει.

16. Το φύλο του εμβρύου

Κάθε ωάριο περιέχει ένα μόνο χρωμόσωμα Χ, ενώ το σπερματοζωάριο μπορεί να περιέχει είτε ένα χρωμόσωμα Χ είτε ένα Υ. Από το συνδυασμό των χρωμοσωμάτων θα καθοριστεί το φύλο του παιδιού. Με το συνδυασμό XX το φύλο είναι θηλυκό, ενώ με το συνδυασμό ΧΥ αρσενικό. Τα σπερματοζωάρια Υ κινούνται με μεγαλύτερη ταχύτητα από τα Χ, αλλά έχουν μικρότερη διάρκεια ζωής.

«Κι εδώ, στην Ελλάδα, χρειάζεται ακόμη πολλή δουλειά για να μην κομπάζει απλώς ο πατέρας ότι «τίκτει» αυτός, ή να μη μεροληπτεί ως προς το φύλο του παιδιού (ίσως όχι μόνον αυτός, αλλά και η γυναίκα, που αιώνες τη βάρυναν με την υποχρέωση να φέρνει στον κόσμο γιους, για τους οποίους πάντως αποφασίζει το αντρι­κό σπερματοζωάριο...)». Άννα Κελεσίδου - Η Ψυχολογία του Τοκετού (1988)

17. Το βάρος σας

Στο σύνολο της εγκυμοσύνης, το μέσο βάρος μιας εγκύου αυξάνεται κατά περίπου 11,9 κιλά. Από αυτά, το ένα τρίτο, 4,5 κιλά περίπου, αναλογεί στο βάρος του εμβρύου, του πλακούντα και του αμνιακού υγρού. Η μήτρα ζυγίζει 1 κιλό και οι μαστοί 400 γρ. Τα υπόλοιπα 6 κιλά προέρχονται από την κατακράτηση υγρών και την εναπόθεση λίπους στο σώμα. Το φυσιολογικό βάρος που πρέπει να αποκτάτε κάθε μήνα κυμαίνεται από 1 έως 1,5 κιλό από την 13η εβδομάδα της εγκυμοσύνης. Το επιτρεπόμενο βάρος σε όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι 10 έως 12 κιλά. Μετά τον τοκετό θα χάσετε περίπου 7,5 κιλά. Άλλα 2,5 κιλά περίπου χάνονται με την παλινδρόμηση της μήτρας. Το λίπος που εναποτίθεται κατά την εγκυμοσύνη χάνεται με πιο αργό ρυθμό απ' ό,τι τα υγρά, οι πρωτεΐνες και οι υδατάνθρακες. Για να χάσετε το επιπλέον βάρος που απομένει, θα πρέπει να περιορίσετε την ποσότητα των θερμίδων που προσλαμβάνετε.

18. Η σωστή στάση του σώματος

Φροντίστε να διατηρείτε την πλάτη σας ίσια όταν κάθεστε, στέκεστε ή περπατάτε. Μη τη λυγίζετε ή τη στρίβετε, ειδικά όταν πρέπει να σηκώσετε κάποιο αντικείμενο από κάτω. Ο καλύτερος τρόπος για να το σηκώνετε είναι να κάθεστε στις φτέρνες, να το φέρνετε κοντά σας με τα χέρια και έπειτα να σηκώνεστε όρθια βάζοντας όλη τη δύναμη στα πόδια. Όταν θέλετε να σηκωθείτε από το στρώμα της γυμναστικής ή το κρεβάτι, γυρίστε στο πλάι και ανασηκωθείτε στηριγμένες στα χέρια σας.

19. Η Ψυχοπροφυλακτική Μέθοδος

Πολλές γυναίκες στρέ­φονται σε εναλλακτικές μεθόδους ελέγχου των ωδίνων στη διάρ­κεια του τοκετού, γνωστές ως Ψυχοπροφυλακτική Μέθοδος ή Μαθήματα Ανώδυνου Τοκετού. Η μέθοδος αποβλέπει στο να διδάξει στις γυναίκες τη σωματική και διανοητική διαδικασία της εγκυμοσύνης, της φάσης των ωδίνων, του τοκετού και της φάσης μετά τον τοκετό, ώστε να γίνουν ικανές να ελέγχουν όλες τις σωματικές τους ενέργειες και να βοηθούν οι ίδιες σ' αυτές. Πρόκειται για ένα γενναίο εγχείρημα η μητέρα ελέγχει όλη τη φάση των ωδίνων και φέρνει στη ζωή το παιδί της, ενώ οι άλλοι της συμπαραστέκονται, εφόσον το ζητήσει (ο σύζυγος, ένας φίλος ή μια μαία).

Έρευνες έχουν δείξει πόσο μπορεί να συμβάλει η ίδια η γυναίκα στον τοκετό, όταν έχει μάθει να χαλαρώνει, αφού έχει βρεθεί ότι ο φόβος και η αγωνία προκαλούν ένταση κι αυτή είναι που δημιουργεί τους πόνους. Εφόσον η γέννηση είναι μια ουσιαστικά ψυχοσωματική διαδικασία, γι’ αυτό και είναι απαραίτητη και η ψυχική και η σωματική προετοιμασία.

Οι σημερινές μέθοδοι εκμάθησης της «φυσικής γέννας» απο­σκοπούν στο να εμπνεύσουν εμπιστοσύνη στη γυναίκα, γενικά όμως και στον άντρα της, βεβαιώνοντάς τους πως η εγκυμοσύνη και η γέννα είναι εντελώς φυσιολογικές διαδικασίες. Μια σειρά μαθημάτων βοηθούν τη μητέρα να καταλάβει και να ελέγχει τις αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα της. Τα μαθήματα γίνονται από ειδικό εκπαιδευτή και σημαντικό μέρος της εκπαίδευσης εί­ναι η μετάδοση της εμπειρίας που έχει ήδη αποχτηθεί από άλλες γυναίκες. Κάθε μάθημα περιλαμβάνει ειδικές αναπνευστικές α­σκήσεις εναρμονισμένες με τις συσπάσεις της μήτρας που χαρα­κτηρίζουν τις διάφορες φάσεις του τοκετού.

Τα μαθήματα που περιορίζουν τους πόνους περιλαμβάνουν τεχνικές που βοηθούν τη μητέρα να ελέγχει την κατάσταση σ' όλη τη διαδικασία της γέννας μέχρι και την τελευταία φάση, οπότε βοηθιέται να πετύχει τη μυϊκή χαλάρωση και να συμβάλει ενεργητικά στις εξωθήσεις για την εκβολή του εμβρύου. Η ψυχοπροφυλακτική μέθοδος σήμερα συνίσταται στην κα­λύτερη προετοιμασία της γυναίκας από συναισθηματική άποψη.

20. Υπάρχει μητρικό ένστικτο;

Όλοι μας πιστεύουμε στο μύθο που έχει αναπτυχθεί γύρω από το μητρικό ένστικτο - ένα μύθο που λέει ότι η αγάπη της μάνας για το παιδί της είναι αίσθημα έμφυτο, άμεσο, ακαριαίο και αναπόφευκτο. Μπορεί όμως ένα συναίσθημα, όπως είναι η αγάπη, να εξισωθεί με μια εγγενή παρόρμη­ση, όπως είναι το ένστικτο; Και μπορεί ένα συναίσθημα, ό­πως είναι η αγάπη, να αναπηδήσει, άμεσα και ακαριαία, από το άγνωστο, δηλαδή το ξένο;

Σύμφωνα με τη Μυρτώ Νίλσεν (2002), το μητρικό ένστικτο θα λειτουργήσει σε κάθε μητέρα -έστω και σε διαφορετικό χρόνο- μόλις συνδεθεί με το μωρό της, μόλις δημιουργήσει μια εικόνα γι' αυτό, μόλις μά­θει να το αναγνωρίζει ανάμεσα σε όλα τα παιδιά του κό­σμου. Μόλις γίνει δικό της. Και τότε, μέσα από μια αυθε­ντική «έμφυτη παρόρμηση», θα είναι σε θέση να διαισθαν­θεί κάθε κίνδυνο που ελλοχεύει γύρω από το παιδί της, για να τον προλάβει και να τον εξουδετερώσει.

Βιβλιογραφία:

• Αρσενοπούλου, Ι. (2001). Η Κλινική Διαχείριση των Μαιευτικών Υπηρεσιών. Στο Μ. Ματσαγγάνης (Επιμ.), Η Οικονομία των Μαιευτικών Υπηρεσιών στην Ελλάδα (σσ. 55-80). Αθήνα: Κριτική.
• Cole, M., & Cole, S. R. (2002). Η ανάπτυξη των παιδιών, τόμος Α΄ & Β΄ (Ζ. Παπαληγούρα & Π. Βορριά, Επιμ. Μετάφρ., & Μ. Σόλμαν, Μετάφρ.). Αθήνα: Τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός.
• Δραγώνα, Θ. (1987). Γέννηση: Η γυναίκα μπροστά σε μια καινούρια ζωή. Αθήνα-Ιωάννινα: Δωδώνη.
• Δραγώνα, Θ., & Ναζίρη, Δ. (1995). Γέννηση: Η γυναίκα μπροστά σε μια καινούρια ζωή. Αθήνα: Εξάντας.
• Δραγώνα, Θ. (2000). Εγκυμοσύνη: σωματικές, ψυχικές και κοινωνικο-ψυχολογικές ανα­κατατάξεις. Στο I. Τσιάντης. & Θ. Δραγώνα (Επιμ.), Μωρά και Μητέρες. Ψυχοκοινωνική ανάπτυξη και υγεία στα δύο πρώτα χρόνια της ζωής (σσ. 147-169), 2η έκδ. Αθήνα: Καστα­νιώτης.
• Κατσίκη, Γ. (2006). Το κοινωνικο-πολιτισμικό πλαίσιο της γέννησης και η συμβουλευτική εγκύων και νέων μητέρων. Στο Μ. Μαλικιώση-Λοΐζου, Δ. Σιδηροπούλου-Δημακάκου, & Γ. Κλεφτάρας (Επιστ. Επιμ.), Η Συμβουλευτική Ψυχολογία στις Γυναίκες (σσ. 113-135). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
• Macfarlane, A. (1988). Η Ψυχολογία του Τοκετού (Α΄. Κελεσίδου Μετάφρ.). Αθήνα: Κουτσούμπος Α. Ε.
• Μαράτου, Ο., Δοξιάδη-Τρίπ, Α., Δρίβα, Α., Ραβάνη, Ι.& Τσιώτας Θεφάνης (1983). Η ανάπτυξη του πρώιμου δεσμού μητέρας-νεογέννητου. Παιδιατρική, 46, 369- 397.
• Μπομπολέση, Ε. (2009). Ενημερωτικό έντυπο «Η πιο γλυκιά αναμονή - Σχέσεις στοργής» (4η έκδ.). Αθήνα: Care Direct Α. Ε.
• Νίλσεν, Μ. (2002). Η τέχνη να είσαι γονιός (σσ. 25-34), 3η έκδ. Αθήνα: Καστανιώτη.
• Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας W.H.O (1985). Ο τοκετός δεν είναι ασθένεια.
• Παπαληγούρα Ζαΐρα. Ενδομήτρια Ζωή και Βρεφική Ηλικία, Corpus 2006-2007, Α.Π.Θ. Θεσσαλονίκη: Ξηρογραφία.
• Σκούλικα, Α. (2000). Συνεργασία εγκύων και μητέρων βρεφών με του επαγγελματίες πρωτοβάθμιας φροντίδας. Στο I. Τσιάντης & Θ. Δραγώνα (Επιμ.), Μωρά και Μητέρες. Ψυχοκοινωνική ανάπτυξη και υγεία στα δύο πρώτα χρόνια της ζωής (σσ. 129-144), 2η έκδ. Αθή­να: Καστανιώτης.

Χρήσιμοι Σύνδεσμοι:

www.femme.gr

www.healthierworld.gr

www.in.gr/Παιδί (περιοδικό mommy - Tο παιδί μου κι εγώ)

www.vita.gr