Η επαρκής πρόσληψη ασβεστίου κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μεγαλύτερης οστικής μάζας (κορυφαία οστική μάζα). Η κορυφαία οστική μάζα μαζί με τη σωματική άσκηση αποτελούν το σημαντικότερο παράγοντα πρόληψης της οστεοπόρωσης, γιατί συνεπάγονται μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης του νοσήματος κατά τη διάρκεια της ζωής.
Μετά την εμμηνόπαυση, παρατηρείται μείωση της απορρόφησης του ασβεστίου από το έντερο και μείωση επίσης της επαναρρόφησής του από τα νεφρά. Η χορήγηση οιστρογόνων βελτιώνει την απορρόφηση του ασβεστίου από το έντερο και μειώνει τις ημερήσιες ανάγκες σε ασβέστιο οι οποίες ανέρχονται σε 1200 mg. Η μέση διαιτητική πρόσληψη ασβεστίου από τις γυναίκες ηλικίας 40-65 ετών κυμαίνεται σε 450-650 mg ημερησίως. Αυτό σημαίνει, ότι η μέση πρόσληψη πρέπει να αυξηθεί κατά 100%.
Οι ημερήσιες ανάγκες σε ασβέστιο για τις γυναίκες για να έχουν θετικό ισοζύγιο, είναι 1000 mg για τις ηλικίες 1-10, 1500 mg για τις ηλικίες από 11-18, 1200 mg μέχρι τα 50 και 1500 mg μετά τα 50 έτη.
Η χορήγηση συμπληρώματος ασβεστίου έχει αντιαπορροφητικές δράσεις, γιατί καταστέλλει την ενδογενή παραγωγή παραθορμόνης (ΡΤΗ), μειώνοντας έτσι ένα σημαντικό διεγερτικό ερέθισμα της οστικής ανακατασκευής. Η διαιτητική πρόσληψη ασβεστίου και η λήψη συμπληρώματος ασβεστίου σε ποσότητα μεγαλύτερη των 1000 mg/ημέρα μειώνουν αποτελεσματικά τις συγκεντρώσεις της ΡΤΗ και ως εκ τούτου, μειώνουν την οστική απώλεια στις ηλικιωμένες μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες.
Το ασβέστιο απορροφάται κυρίως στο λεπτό έντερο και ειδικότερα στο δωδεκαδάκτυλο και στον εγγύς ειλεό μέσω ενός ενεργού μηχανισμού που ρυθμίζεται από την 1,25-διυδρο-χοληκαλσηφερόλη αλλά και παθητικά στον άπω εντερικό σωλήνα. Η απορρόφησή του συμπληρώνεται μέσα σε 4 ώρες από την πρόσληψη και είναι μεγαλύτερη όταν το ασβέστιο λαμβάνεται σε μικρές ποσότητες. Στα παιδιά, λόγω της σκελετικής ανάπτυξης, απορροφάται το 75% του λαμβανόμενου ασβεστίου. Στους ενήλικες, το αντίστοιχο ποσοστό είναι 30-50%. Η εντερική απορρόφηση του ασβεστίου μειώνεται ακόμα περισσότερο στους ηλικιωμένους (>62 ετών) και ειδικότερα στις γυναίκες με οστεοπόρωση.
Η απορρόφηση του ασβεστίου είναι ίδια, ανεξάρτητα εάν χορηγείται υπό τη μορφή συμπληρώματος ή τροφών πλουσίων σε ασβέστιο. Σημασία έχει η ποσότητα του ασβεστίου που χορηγείται και όχι η προέλευση αυτού (δισκία, τροφή). Πρέπει να χορηγείται σε ημερήσια βάση. Μόνο το στοιχειακό ασβέστιο μπορεί να απορροφηθεί. Το ανθρακικό ασβέστιο περιέχει 40% στοιχειακού ασβεστίου, το φωσφορικό ασβέστιο 39%, το κιτρικό ασβέστιο 24%, το γαλακτικό ασβέστιο 13% και το γλυκονικό ασβέστιο 9%. Μεγαλύτερη βιοδιαθεσιμότητα διαθέτει το κιτρικό ασβέστιο. Η γαστρική έκκριση υδροχλωρικού οξέος επηρεάζει την απορρόφηση του ασβεστίου. Η απορρόφηση του κιτρικού και του ανθρακικού ασβεστίου είναι παρόμοια σε φυσιολογικά άτομα, αλλά σε γυναίκες με αχλωρυδρία η απορρόφηση του ανθρακικού είναι σημαντικά μειωμένη. Αυτό διορθώνεται όταν το ανθρακικό ασβέστιο λαμβάνεται με τα γεύματα.
Οι επωφελείς επιδράσεις του συμπληρώματος ασβεστίου στην οστική πυκνότητα έχουν δειχθεί σε παιδιά και ενήλικες, ιδιαίτερα σε περιοχές του περιφερικού σκελετού σε περισσότερες από 20 τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες με μάρτυρες μελέτες όπου διαπιστώθηκε ότι η χορήγηση συμπληρωμάτων ασβεστίου σχετίζεται με μια αύξηση στην οστική πυκνότητα της τάξης του 1% περίπου. Στη σπονδυλική στήλη, οι επιδράσεις αυτές είναι λιγότερο εμφανείς και μπορεί να είναι παροδικές. Επιπλέον, οι επωφελείς σκελετικές επιδράσεις του ασβεστίου μειώνονται στις περιεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, όπου ο κύριος μηχανισμός της οστικής απώλειας είναι η οιστρογονική ανεπάρκεια.
Δεν υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις από τυχαιοποιημένες, ελεγχόμενες με μάρτυρες μελέτες, ότι η χορήγηση συμπληρώματος ασβεστίου μειώνει τον καταγματικό κίνδυνο. Οι ενδείξεις από μία μελέτη σε τροφίμους οίκου ευγηρίας υποδηλώνουν ότι η χορήγηση συμπληρώματος ασβεστίου μαζί με βιταμίνη D, 800 IU/ημέρα, μπορεί να μειώσει τον αριθμό των καταγμάτων του ισχίου και να προλάβει τη σχετιζόμενη με την ηλικία οστική απώλεια. Ωστόσο, πρόσφατες μελέτες σε πληθυσμούς της κοινότητας δεν έδειξαν αποτελεσματικότητα των συμπληρωμάτων βιταμίνης D και ασβεστίου στην πρωτογενή ή δευτερογενή πρόληψη των καταγμάτων.
Περιεκτικότητα μερικών συνήθων τροφίμων σε ασβέστιο | ||
Τρόφιμο | Περιεκτικότητα σε ασβέστιο (mg/100 g) | Ασβέστιο ανά μερίδα (mg) |
Πλήρες γάλα: Αγελαδινό Κατσικίσιο |
120 150 |
280 360 |
Άπαχο γάλα | 130 | 300 |
Γιαούρτι | 130 | 260 |
Παγωτό | 140 | 100 |
Τυρί: Σκληρό Μαλακό |
600-1000 300-400 |
150-250 80-100 |
Τυρί cottage | 60 | 15 |
Μπρόκολο, λάχανο | 80 | 80 |
Κουνουπίδι, μαρούλι | 20 | 10 |
Μικρά ψάρια (π.χ. σαρδέλες μαζί με τα κόκαλα) | 460 | 280 |
Ξηροί καρποί (cashews/αμύγδαλα) | 40-250 | 260 |
Tofu | 105 | |
Ψωμί: Ευρωπαϊκό Αραβικό |
30-40 60-90 |
10 15-20 |
Αμπελόφυλλα | 390 | 18 |
Ρύζι | 9 | 96 |
Σιμιγδάλι | 48 | - |
Σπόροι: Σουσάμι Καρπούζι Κουκουνάρι |
1200 50 14 |
|
Prevention and Management of Osteoporosis. Report of a Scientific Group. WHO Technical Report Series 921. Geneva: WHO. 2003 |
Η κύρια πηγή πρόσληψης ασβεστίου θα πρέπει να είναι η διατροφική, επειδή οι τροφές που είναι πλούσιες σε ασβέστιο περιέχουν και άλλα βασικά θρεπτικά συστατικά. Τα συμπληρώματα και τα εμπλουτισμένα τρόφιμα αποτελούν μια εναλλακτική πηγή για τις γυναίκες που δεν μπορούν να καταναλώσουν αρκετό διαιτητικό ασβέστιο: πολλές γυναίκες χρειάζονται 400-800 mg/ημέρα επιπλέον από την καθημερινή διαιτητική τους πρόσληψη ασβεστίου για να φθάσουν τα συνιστώμενα επίπεδα, ειδικά εάν έχουν ανάγκη θεραπείας για την πρόληψη καταγμάτων. Στους ειδικούς πληθυσμούς μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών που κινδυνεύουν από ανεπαρκή πρόσληψη ασβεστίου περιλαμβάνονται γυναίκες μεγάλης ηλικίας, αυτές που έχουν δυσανεξία στη λακτόζη ή είναι χορτοφάγοι.
Γενικά, σύμφωνα με τις τρέχουσες ενδείξεις, η χορήγηση συμπληρώματος ασβεστίου και βιταμίνης D δε συνιστάται ως αυτόνομη θεραπεία οστεοπόρωσης, εκτός από τους ηλικιωμένους που ζουν σε οίκους ευγηρίας.
Ωστόσο, η χορήγηση συμπληρώματος ασβεστίου και βιταμίνης D πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ως επικουρική θεραπεία μαζί με άλλες θεραπείες με αποδεδειγμένη αντικαταγματική δράση, επειδή όλοι οι ασθενείς που συμμετείχαν στις τυχαιοποιημένες, ελεγχόμενες με μάρτυρες μελέτες των παραγόντων αυτών είχαν έλλειψη ασβεστίου και βιταμίνης D. Έτσι, συμπλήρωμα ασβεστίου (περίπου 1g) και βιταμίνης D (400-800 IU) πρέπει να χορηγείται καθημερινά σε όλα τα άτομα που λαμβάνουν θεραπεία για την οστεοπόρωση, εκτός εάν υπάρχει σαφής ένδειξη ότι η πρόσληψη ασβεστίου και τα επίπεδα της βιταμίνης D είναι επαρκή.
Όσον αφορά, στις παρενέργειες, το ασβέστιο είναι μια ασφαλής αγωγή με ελάχιστες παρενέργειες. Ορισμένοι από τους ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν γαστρεντερική δυσφορία ή δυσκοιλιότητα. Ωστόσο, η πρόσληψη ασβεστίου σε ποσότητα μεγαλύτερη από 2500 mg/ημέρα μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο υπερασβεστιουρίας και ενδεχομένως, υπερασβεστιαιμίας.
Πηγή:
- Φίλιππος Καλδρυμίδης: Οστεοπόρωση (2012)
- David M Reid: Εγχειρίδιο οστεοπόρωσης (σελ 65-68).