Οι ειδικοί αντιοροί Coombs χρησιμοποιούνται για την ανίχνευση των ατελών anti-Rh αντισωμάτων, δηλαδή των αντισωμάτων εκείνων τα οποία, προσροφούμενα στην επιφάνεια των(Rhesus) Rh+ ερυθρών αιμοσφαιρίων, είναι ανίκανα να επιφέρουν συγκόλληση των ερυθροκυττάρων. Τα τέλεια ή πλήρη anti-Rh αντισώματα συγκολλούν ανάλογο εναιώρημα ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Υπάρχουν αντιοροί Coombs ευρέως φάσματος, με παράγοντες anti-IgG και anti-C (συμπληρώματος), καθώς και ειδικοί αντιοροί Coombs, εναντίον μεμονωμένων ανοσοσφαιρινών (anti-IgG, anti-IgM, anti-IgA) ή παραγόντων του συμπληρώματος (β1E, β1C κλπ).
Η αντίδραση Coombs μπορεί να είναι είτε άμεση, με την οποία ανιχνεύονται ατελή αντισώματα προϋπάρχοντα στην επιφάνεια των ερυθρών αιμοσφαιρίων, είτε έμμεση, με την οποία ανιχνεύονται ατελή αντισώματα στον ορό του αίματος.
Ερμηνεία αποτελεσμάτων της δοκιμασίας Coombs
Άμεση Coombs (Coombs’ Test, Direct)
Σε ορισμένα νοσήματα, όπως η λοιμώδης μονοπυρήνωση και ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, αλλά και σε ευαισθητοποίηση στον παράγοντα ρέζους (Rh), τα ερυθρά αιμοσφαίρια του ασθενούς μπορεί να επικαλυφθούν με αντισώματα. Η άμεση δοκιμασία Coombs χρησιμοποιείται στην περίπτωση αυτή για να προσδιοριστεί εάν υπάρχουν αντιερυθροκυτταρικά αντισώματα προσκολλημένα στα ερυθρά αιμοσφαίρια του ασθενούς.
Κατά την διάρκεια της εξέτασης ένα δείγμα του αίματος του ασθενούς αναμιγνύεται με ειδικό αντισφαιρινικό ορό που περιέχει αντισώματα έναντι των ανθρώπινων σφαιρινών. Η επαφή του αντισφαιρινικού ορού με τα ερυθροκύτταρα του ασθενούς που έχουν επικαλυφθεί με αντισώματα προκαλεί την συσσώρευση και συγκόλληση των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Μια κοινή αιτία θετικής δοκιμασίας Coombs είναι η αυτοάνοση αιμολυτική αναιμία κατά την οποία ο ασθενής έχει αναπτύξει αντισώματα έναντι των δικών του ερυθρών αιμοσφαιρίων. Η άμεση δοκιμασία Coombs μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για την εξέταση (διασταύρωση) του αίματος προς μετάγγιση αλλά και για την ανίχνευση της ευαισθητοποίησης των ερυθρών αιμοσφαιρίων σε φάρμακα ή μεταγγίσεις αίματος. Στην περίπτωση ύποπτης ερυθροβλάστωσης των νεογνών, η εξέταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί στον προσδιορισμό της παρουσίας αντισωμάτων στα ερυθρά αιμοσφαίρια του νεογέννητου.
Φυσιολογικές τιμές:
- Αρνητική.
Πιθανές ερμηνείες παθολογικών τιμών:
Θετικοποίηση της άμεσης Coombs μπορεί να παρατηρηθεί σε:
- Ηλικιωμένους (θετική με συχνότητα 1:4000 - 1:8000 άτομα)
- Ερυθροβλάστωση των νεογνών.
- Αιμολυτική αναιμία (αυτοάνοση, προκαλούμενη από φάρμακα).
- Λοιμώδη μονοπυρήνωση.
- Πνευμονία από μυκόπλασμα.
- Λεμφώματα.
- Νεοπλάσματα (κακοήθη νοσήματα του λεμφο-δικτυοενδοθηλιακού συστήματος).
- Νεφρικές διαταραχές.
- Ρευματοειδή αρθρίτιδα.
- Συστηματικό ερυθηματώδη λύκο.
- Αντίδραση σε μετάγγιση αίματος.
- Μετά από εγχείρηση καρδιάς.
- Παροξυσμική αιμοσφαιρινουρία.
- Έκθεση σε ψύχος.
- Μακροχρόνια λήψη μεθυλντόπα, χρήση πενικιλίνης, φαινακετίνης, κεφαλοθίνης, ακεταμινοφαίνης, PAS, αντιισταμινικών, κεφαλοσπορινών κ.ά.).
Αρνητική άμεση Coombs μπορεί να παρατηρηθεί σε:
- Αιμολυτική αναιμία (μη αυτοάνοση, μη προκαλούμενη από φάρμακα).
- Φυσιολογικό εύρημα.
Παράγοντες που συμβάλλουν σε μη φυσιολογικές τιμές της άμεσης Coombs κατά τον έλεγχο:
- Η αιμόλυση του προς εξέταση δείγματος αίματος μπορεί να μεταβάλλει τα αποτελέσματα της εξέτασης.
- Φάρμακα που μπορούν να θετικοποιήσουν την άμεση Coombs: αμπικιλλίνη, καπτοπρίλη, κεφαλοσπορίνες, χλωροπρομαζίνη, χλωροπροπαμίδη, αιθοξυμίδη, υδραλαζίνη, ινδομεθακίνη, ινσουλίνη, ισονιαζίδη, λεβοντόπα, μεφεναμικό οξύ, μελφαλάνη, μεθυλντόπα, παρα-αμινοσαλικυλικό οξύ, πενικιλίνη, φαινυλοβουταζόνη, φαινυτοΐνη, προκαϊναμίδη, κινιδίνη, θειική κινίνη, ριφαμπίνη, στρεπτομυκίνη, σουλφοναμίδια, τετρακυκλίνες.
Έμμεση Coombs (Coombs’ Test, Indirect)
Η έμμεση δοκιμασία Coombs χρησιμοποιείται για την ανίχνευση κυκλοφορούντων αντιερυθροκυττάρικων αντισωμάτων στον ορό του ασθενούς που μπορούν να αντιδράσουν έναντι των προς μετάγγιση ερυθρών του δότη (διασταύρωση). Κατά την διάρκεια της δοκιμασίας ο ορός του ασθενούς που θεωρείται ως αντίσωμα έρχεται σε επαφή με τα ερυθροκύτταρα του δότη που θεωρούνται ως αντιγόνο ώστε να επιτραπεί η προσκόλληση οποιονδήποτε παρόντων αντισωμάτων στα ερυθρά αιμοσφαίρια. Στην συνέχεια με την προσθήκη του ειδικού αντισφαιρινικού ορού παρατηρείται η ύπαρξη ή όχι συγκόλλησης ή αιμόλυσης των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Εάν ο ορός του ασθενούς περιέχει αντιερυθροκυτταρικά αντισώματα τα οποία προσκολλήθηκαν στα ερυθρά αιμοσφαίρια του δότη, θα παρατηρηθεί συγκόλληση των ερυθρών και η δοκιμή θα θεωρηθεί θετική. Εάν δεν εμφανιστεί συγκόλληση, τότε δεν έχει υπάρξει αντίδραση αντιγόνου-αντισώματος αφού ο ορός μπορεί να περιέχει αντισώματα, αλλά τα ερυθρά αιμοσφαίρια του δότη δεν περιέχουν το αντιγόνο στο οποίο ανταποκρίνεται το αντίσωμα. Επί θετικής δοκιμασίας ακολουθούν πρόσθετες δοκιμασίες για τον προσδιορισμό του συγκεκριμένου αντισώματος που υπάρχει στο ορό του ασθενούς.
Η έμμεση Coombs αποβαίνει θετική όταν έχει επισυμβεί ισοανοσοποίηση από προγενέστερη μετάγγιση αίματος και κατά την κύηση, όταν η Rh- μητέρα έχει ανοσοποιηθεί από ερυθροκυτταρικά αντιγόνα του Rh+ εμβρύου προηγούμενης κύησης, κατάσταση που ευθύνεται για την αιμολυτική νόσο των νεογνών.
Φυσιολογικές τιμές:
- Αρνητική.
Πιθανές ερμηνείες παθολογικών τιμών:
Θετικοποίηση της έμμεσης Coombs μπορεί να παρατηρηθεί σε:
- Ερυθροβλάστωση των νεογνών.
- Αιμολυτική αναιμία (προκαλούμενη από φάρμακα).
- Παρουσία μη ειδικών αντισωμάτων, όπως στη νόσο των ψυχροσυγκολλητινών.
- Μη συμβατή διασταύρωση αίματος.
- Ασυμβατότητα Rhesus (Rh) μητέρας-εμβρύου.
- Προηγούμενη αντίδραση στην μετάγγιση αίματος
Παράγοντες που συμβάλλουν σε μη φυσιολογικές τιμές της έμμεσης Coombs κατά τον έλεγχο:
- Η αιμόλυση του προς εξέταση δείγματος αίματος μπορεί να μεταβάλλει τα αποτελέσματα της εξέτασης.
- Η χορήγηση δεξτράνης ή ενδοφλέβιων σκιαγραφικών πριν από την εξέταση ενδέχεται να μεταβάλλει τα αποτελέσματα τηςεξέτασης.
- Φάρμακα που μπορούν να θετικοποιήσουν την έμμεση Coombs: κεφαλοσπορίνες, χλωροπρομαζίνη, ινσουλίνη, ισονιαζίδη, λεβοντόπα, μεφεναμικό οξύ, μεθυλντόπα, πενικιλλίνη, φαινυτοΐνη, προκαϊναμίδη, κινιδίνη, σουλφοναμίδια, τετρακυκλίνες.
Οι θετικές έμμεσες δοκιμές Coombs δείχνουν την ανάγκη για δοκιμή αναγνώρισης αντισωμάτων.
Πηγή:
- McGraw-Hill’s Manual of Laboratory & Diagnostic Tests - Coombs’ Test, Direct (Direct Antiglobulin Test, RBC Antibody Screen).
- McGraw-Hill’s Manual of Laboratory & Diagnostic Tests - Coombs’ Test, Indirect (Antibody Screening Test).